سیمای زن در رسانه ملی از زبان فلورا سام

 

افتادن از دو سوی بام!
تصویر زنی که در بدترین شرایط به تحریک روحی همسرش می‌پردازد و دائم این جمله را از سوی همسرش خطاب به او می‌شنویم که "چرا نمی‌فهمی" یا "بفهم آدم"؛ تصویری زشتی از مقام یک زن در خانواده است.

شبکه ایران: فلورا سام فیلمنامه‌نویس و بازیگر مجموعه تلویزیونی "ماه عسل"، "نشانی"، "توطئه فامیلی" و... درخصوص تطابق تصویر ارائه شده از زنان با واقعیت‌های موجود در جامعه به خبرنگار شبکه ایران می‌گوید: به اعتقاد من تصویر خوبی از زنان در آثار سینمایی و تلویزیونی ارائه نشده و روی موضوع زن و خانواده جای کار و بحث بسیاری است. زنان جامعه ما قابلیت‌های بسیاری دارند که هیچ اشاره‌ای به آن‌ها نمی‌شود.

 

وی درادامه می‌افزاید: اغلب شخصیت زن را در قالب همسری منفعل می‌بینیم که هیچ‌گونه تاثیری در تصمیم‌گیری‌های درست خانواده ندارد و فقط جاهایی نقش دارد که سرانجام آن تصمیم؛ بلوا و فتنه است. خیلی جاها وقتی یک زن موفق در امور خانه را نشان می‌دهیم به محض این‌که او را وارد فعالیت‌های اجتماعی می‌کنیم، خانواده از هم متلاشی می‌شود. خانم نویسنده وقتی رمانش به چاپ می‌رسد اوضاع خانه از توازن خارج می‌شود و حتی اگر شخصیت زن قصه معلم هم باشد به واسطه حضور در جلسه یک ساعته اولیاء و مربیان، فرزندش دچار معضلات اجتماعی می‌شود و رابطه‌اش با همسرش هم تیره وتار.

 

این فیلمنامه‌نویس در ادامه با اشاره به القائات پیام چنین تصاویری بر اذهان جامعه می‌گوید: در حال حاضر نیمی از جمعیت جامعه را زنان تشکیل می‎دهند و اگر قرار باشد با چنین آموزش‌هایی زنان را منفعل نگه داریم، جامعه پیشرفت نخواهد کرد. خب حال که امروزه این بخش از جمعیت در فعالیت‌های اجتماعی حضور دارد، در امور منزل باید همه افراد خانواده تشریک مساعی داشته باشند اما متاسفانه نه در تربیت خانوادگی و نه در رسانه ملی چنین فرهنگ‌سازی صورت نمی‌گیرد.

 

سام مهمترین مولفه در ایجاد چنین روندی را فقدان نگاه زنانه در قصه‌نویسی عنوان کرده و می‌افزاید: من تاکیدی بر لزوم همکاری یک نویسنده زن ندارم چه بسا که نمونه این آثار با فیلمنامه‌نویسان زن در حال پخش است که خالی از اشکال نیست. متاسفانه ما یا از این طرف بام می‌افتیم یا از آن طرف بام. زنان سریال‌های ما یا باید در حال آشپزی باشند یا اگر فعالیت اجتماعی دارند از انجام کوچکترین امور منزل ناتوان.

 

وی در توضیح بیشتر می‌افزاید: وقتی می‌خواهیم به شخصیت زن بهاء داده و آن را به عنوان یک زن فعال و موثر در جامعه نشان دهیم، او را در حتی در جزیی‌ترین کار مثل دم کردن یک چای ساده بدون تبحر نشان می‌دهیم، چه رسد به تربیت فرزند و تدبیر در دیگر امور خانواده. به عنوان نمونه در حال حاضر سریالی از تلویزیون در حال پخش است که شخصیت محوری قصه که قرار است به عنوان کارشناس مسائل اجتماعی فعالیت کند هیچ توفیقی در تربیت فرزندانش ندارد و حتی برای کنترل بچه‌های مهارنشدنی‌اش متوسل به کارهای کاریکاتوری و غیرمعقول می‌شود آن هم در یک اثر جدی.

 

فیلمنامه‌نویس "همسایه‌ها" ادامه می‌دهد: زن صاحب خصوصیاتی است که او را از مرد متمایز می‌کند. اگر زن در خانه به عنوان یک مادر و همسر مطرح می‌شود وقتی در خارج از خانه هم فعالیت می‌کند همین خصوصیات را به همراه دارد. اگر در کسوت یک معلم اشتغال دارد همان خصوصیات مادرانه را نسبت به شاگردهایش خواهد داشت و همین موضوع باعث پیشرفت او می‌شود. هر کس در یک نگاه کلی به دنیای پیرامون خود می‌تواند نمونه عینی و ملموس زنان فعال و موثر در جامعه را به خاطر بیاورد. زنان کارآفرینی که با وجود مشکلات و ناتوانی همسرشان به خوبی خانواده را اداره کرده و فرزندانشان را به عرصه رسانده‌اند. در اغلب موارد زنان به خاطر خانواده وارد بازار کار می‌شوند و ایثار، از خودگذشتگی و عشق و لطافت آن‌ها در این نوع آثار تلویزیونی باید مورد توجه قرار بگیرد.

 

فلورا سام نقش‌های مشابه و شخصیت‌های تکراری زنان را از دیگر نقاط ضعف آثار نمایشی عنوان کرده و می‌افزاید: اغلب آثار شبیه هم هستند و ژانر آدم‌ها یکسان. خود من به عنوان نویسنده وقتی تصمیم به مطرح کردن کاراکتر متفاوت می‌گیرم با وسواس‌ها و دلهره بسیار به این موضوع می‌پردازم. پتانسیل‌های زیادی برای پرداختن به قصه‌هایی با محوریت زنان داریم که یا به آنها فکر نمی‌کنیم و یا وقتی به ذهنمان متبادر می‌شود با ضعف شخصیت‌پردازی آن را غیرقابل باور می‌کنیم.

 

این فیلمنامه‌نویس در پایان خاطرنشان می‌کند: در بخش نظارت فرهنگی صداو سیما، با حضور کارشناس زن در این شوراها خیلی از مشکلات برطرف خواهد شد. به عنوان مثال در یکی از سریال‌های ماه مبارک، وقتی دختر خانواده در بدترین شرایط قرار می‌گیرد، فیلمنامه‌نویس مادر خانواده را فراموش می‌کند و حتی او را در شرایط قهر و ترک خانه نشان می‌دهد. یا در بدترین شرایط به تحریک روحی همسرش می‌پردازد و دائم این جمله را از سوی همسرش خطاب به او می‌شنویم که "چرا نمی‌فهی" یا "بفهم آدم"؛ این تصویر زشتی از مقام یک زن در خانواده است. طبیعتا اگر یک کارشناس زن در این شورا باشد به نویسنده تذکر می‌دهد وقتی دختری با این شرایط بر روی تخت بیمارستان است به جای این‌که حضور پدر را در کنارش نشان بدهی باید مادر را جایگزین کنی. زن هسته اصلی خانواده است و به قول یک ضرب‌المثل یونانی مرد در راس امور است و حکم سر روی بدن را دارد اما زن گردن پیکر خانواده است که سر را به تنه وصل می‌کند و آن را به هر طرف می‌چرخاند.