اصطلاح اعتیاد به سهولت قابل تعریف نیست ، اما عواقب آن به صورت های مختلف نظیر كم شدن تحمل و وابستگی شدید هویدا می شود...
اعتیاد چیست؟
 

اعتیاد به مواد مخدر ، به عنوان نابسامانی اجتماعی ، پدیده ای است كه آن را " بلای هستی سوز " نام نهاده اند؛ زیرا ویرانگری های حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیاری از ارزش ها و هنجارهای فرهنگی و اخلاقی می گردد و سلامت جامعه را به مخاطره می اندازد و هر سال این بلای خانمان برانداز، قربانیان بی شماری را در آغوش سرد خاك می افكند.
اعتیاد به مواد مخدر تقریباً پدیده نوظهوری است كه از عمر آن شاید بیش از صد و پنجاه سال نمی گذرد. البته مصرف مواد مخدر و حتی عادت و نیز استعمال تفننی بدان ، تاریخی طولانی دارد . لیكن از قرن نوزدهم به بعد است كه به سبب تأثیر فراوان بر جنبه های متفاوت زندگی اجتماعی انسان ها ، توجه بسیاری را به خود جلب كرده است.
اعتیاد چیست؟
اعتیاد را به عادت كردن ، خوگرفتن ، خوگرشدن ، و خود را وقف عادتی نكوهیده كردن معنی نموده اند. به عبارت دیگر ، ابتلای اسارت آمیز به ماده ی مخدر كه از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده شود ، اعتیاد نام دارد . اصطلاح اعتیاد به سهولت قابل تعریف نیست ، اما عواقب آن به صورت های مختلف نظیر كم شدن تحمل و وابستگی شدید هویدا می شود .
در طب جدید به جای كلمه ی اعتیاد ، وابستگی به دارو به كار می رود كه دارای همان مفهوم ولی دقیق تر و صحیح تر است . مفهوم این كلمه این نیست كه انسان بر اثر كاربرد نوعی ماده شیمیایی از نظر جسمی و روانی به آن وابستگی پیدا می كند، به طوری كه بر اثر دستیابی و مصرف دارو ، احساس آرامش و لذت به او دست می دهد؛ بلكه به این معناست كه فرد با نرسیدن دارو به خماری ، دردهای جسمانی و احساس ناراحتی و عدم تأمین دچار می شود.
سازمان بهداشت جهانی ، ماده ی مخدر را این گونه تعریف می كند: " هر ماده ای كه پس از وارد شدن به درون ارگانیسم بتواند بر یك یا چند عملكرد از عملكردها تأثیر بگذارد ، ماده ی مخدر است." این تعریف مصرف كنندگان مواد مخدر را افرادی غیر طبیعی و منحرف می داند و براساس آن مخدرهایی نظیر توتون و مشروبات الكی و همچنین مخدرهای غیرقانونی مانند هروئین و ال . سی . دی را در بر می گیرد .
معتاد كیست؟
"معتاد كسی است كه بر اثرمصرف مكرر و مداوم، متكی به مواد مخدر یا دارو شده باشد، "یا به عبارت دیگر" قربانی هر نوع وابستگی دارویی یا روانی به مواد مخدر، معتاد شناخته می شود."
از نظر آسیب شناسی ، هر دارویی كه پس از مصرف چنان تغییراتی را در انسان به وجود آورد كه از نظر اجتماعی قابل قبول و پذیرش نباشد و اجتماع نسبت به آن حساسیت یا واكنش نشان دهد، آن دارو مخدر است و كسی كه چنین موادی را مصرف می كند معتاد شناخته می شود.
بنابراین ، معتاد به كسی می گویند كه در نتیجه ی استعمال متمادی دارو در بدن وی حالت مقاومت اكتسابی ایجاد شده ، به شیوه ای كه استعمال مكرر آن موجب كاسته شدن تدریجی اثرات آن می گردد. از این رو، پس از مدتی شخص مقادیر بیشتری از دارو را می تواند بدون بروز ناراحتی تحمل كند و در صورتی كه دارو به بدن وی نرسد، اختلالات روانی و فیزیكی در او ایجاد می شود.
انواع اعتیاد
با توجه به تعریف اعتیاد كه قبلاً به آن اشاره شد، انواع اعتیاد را می توان به دو گروه تقسیم كرد:
١- اعتیاد مجاز: به وابستگی و تداوم در مصرف موادی كه به عنوان دارو شناخته شده و به طور طبیعی یا مصنوعی به دست می آید، اعتیاد مجاز می گویند كه معمولاً شامل بسیاری از مواد است كه با تجویز پزشك یا اغلب خودسرانه مصرف می شود. اعتیادهای مجاز به نوبه خود به دو دسته تقسیم می شوند.
الف) اعتیاد به مواد مخدر طبیعی و مصنوعی كه به عنوان دارو شناخته می شوند.
ب) اعتیاد به موادی مانند تنباكو، سیگار و نظایر آن كه تنها از دیدگاه روانی عادت آور است و تداوم مصرف را ایجاد می كند.
٢- اعتیاد غیر مجاز: وابستگی فرد به مصرف همیشگی مواد مخدر و بهره گیری ازعواملی كه بنا بر قوانین كشوری یا بین المللی ( شرعی و مدنی ) غیرقانونی شناخته می شود، اعتیاد غیر مجاز می گویند. این امر در نتیجه ناپسند بودن مظاهر اعتیاد از دیدگاه شرعی ، پزشكی ، بهداشتی ، روانی و اجتماعی ، غیر مجاز تلقی می شود.
فرایند اعتیاد
اعتیاد به هر شكلی كه باشد، معمولاً طی یك فرایند سه مرحله ای انجام می گیرد، این مراحل عبارت اند از:
١- مرحله آشنایی: در این مرحله شخص در اثر مسامحه یا تشویق دیگران یا میل به انجام یك كار تفریحی یا كنجكاوی یا علل دیگر مانند كسب لذت ، به مصرف مواد مخدر آشنا می شود.
٢- مرحله میل به افزایش مواد: در این مرحله ، بدن هر روز به مواد بیشتری نیاز پیدا می كند و بعد از مدت ها استفاده نامرتب از موادمخدر، شخص دچار شك و تردید شده، برای رهایی از آن با امیال خود دست به مبارزه می زند.
٣- مصرف اعتیاد( بیماری): در این مرحله، بعد از شك و تردید و شاید مدتی ترك اعتیاد ، شخص سرانجام به مرحله اعتیاد واقعی می رسد كه اگر مواد مخدر ، كم یا بدون رعایت ترتیبات لازم ناگهان قطع شود عوارض جسمانی و روانی در او ایجاد می شود.
مصرف هروئین به سرعت موجب اعتیاد می شود. تریاك پس از مصرف دارو و حدود یك ماه متوالی به چنین مرحله ای می رسد. اما اعتیاد به الكل مستلزم مصرف آن به مدت طولانی تر است.
شخصیت معتاد
شخصیت فرد به ساختار روانی او بستگی دارد. شخصیت با توجه به برخی عوامل ساختاری ثابت، كه با پایان بلوغ برای همیشه شكل می گیرد، تعریف می شود و فرد خواه بیمار باشد خواه سالم، ساختار بنیادی شخصیتش هرگز تغییر نمی كند.
بین شخصیت و اعتیاد رابطه متقابل وجود دارد ؛ یعنی فرد به علت وضع خاص شخصیتی و نیازها و شكست ها، ناتوانی در برخورد با مسائل و ناكامی در زندگی، عدم ثبات عاطفی و ناملایمات دیگر به اعتیاد رو می آورد و اعتیاد نیز به نوبه خود موجب از بین رفتن انسجام روانی و هیجانی شخص می شود. بدین ترتیب بین اعتیاد و شخصیت ، دور باطلی ایجاد می گردد كه مبارزه با آن مستلزم تغییر شرایط بیرونی و درونی، یعنی ایجاد اراده و روحیه ای قوی و آسیب ناپذیر است و بالاخره، به دلیل فساد بافت های مغزی كه از مصرف مواد مخدر به وجود می آید، شخص كنترل حركات خود را از دست داده، آمادگی آسیب رسانی به خود و دیگران را پیدا می كند. از این رو، به موازات افزایش معتادان، سرقت ها و انحرافات اجتماعی و اخلاقی نیز روز افزون می شود.
شناخت شخصیت و ویژگی های رفتاری معتادان به منظور مبارزه با اعتیاد و نیز پیشگیری و درمان آن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اعتیاد دگرگونی هایی در خلق و خوی معتاد به وجود می آورد كه از احوال ظاهریش می توان بدانها پی برد.
 
 
گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture