خواهرزاده‌ ماركو گفته بود برای بزرگداشت وی به تهران می‌آید، اما پس از فروش ۳۳ هزار دلاری یكی از آثار وی در حراجی آثار هنری به‌طور كلی...
 
 
  در ایران نمایشگاهی برپا نشد؛ ارمنستان هنرمندان بین‌المللی را میزبانی کرد. 
ژانت لازاریان ازسوی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران در زمان سرپرستی حبیب‌الله صادقی ماموریت یافته بود برای انتقال آثار هنری ماركو گریگوریان - هنرمند نقاشی كه شهریور سال گذشته از دنیا رفت -، به آمریكا و ارمنستان سفر كند تا مقدمات برپایی نمایشگاهی از آثار او را در موزه‌ی هنرهای معاصر تهران فراهم كند، اما اكنون با گذشت ماه‌ها و در آستانه‌ی نخستین سال‌روز درگذشت وی، نمایشگاه مذكور برای برپایی در ایران به فرجامی نرسیده است و در فهرست برنامه‌های موزه‌ی هنرهای معاصر تهران نیز تا پایان فصل جاری و حتا آغاز پاییز، نشانی از نمایشگاهی برای نقاش خاك‌های ایران نیست.
ژانت لازاریان - كارشناس و منتقد هنرهای تجسمی گفت كه به‌عنوان مامور خدمت و با حكمی به آمریكا سفر كرده است، اما به‌رغم توافق تلفنی او و سرپرست وقت موزه با خواهرزاده‌ی ماركو - به‌عنوان وارث -، كه هم آثار به نمایش درآید و حتا خودش هم حضور داشته باشد، هیچ‌كدام از این موارد محقق نشده است.
به گفته‌ی وی مراحل این سفر و دریافت حكم ماموریت طی شد و از سوی كمیسیون مالی هم مورد تایید قرار گرفت؛ اما در آن زمان سرپرست وقت موزه هنرهای معاصر - صادقی - استعفا كرده و كسی هم پاسخ‌گوی برنامه‌ها نشد.
او با اشاره به اینكه به خاطر بی‌پاسخ ماندن نامه‌ها و فكس‌های ارسالی‌اش از آمریكا مجبور شده است كه چهار هفته در آن كشور بماند، ادامه داد: این ماموریت از طرف ایمانی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تایید شده بود و حتا قرار بود كه جواد مجابی كتابی درباره‌ی ماركو جمع‌آوری كرده و در نشستی درباره‌ی كارهای ماركو بحث و گفت‌وگو شود.
لازاریان تصریح كرد: قرار بود كارهایی كه برای نمایشگاه می‌آوریم از كل آثار باشد و از مجموعه‌داران نیز كمك بگیریم تا مجموعه‌ی كاملی ارایه شود.
این منتقد هنری افزود: مقرر شده بود كه آثار موجود در ارمنستان از طریق رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این كشور منتقل شوند. این آثار - ۲۰ اثر هنری و ۱۰ نمونه فرش - انتخاب شدند، اما با منتقل نشدن آثار از آمریكا و تغییر تشكیلات از آوردن آن تعداد كار هم صرف‌نظر شد.
لازاریان عنوان كرد، خواهرزاده‌ ماركو گفته بود برای بزرگداشت وی به تهران می‌آید، اما پس از فروش ۳۳ هزار دلاری یكی از آثار وی در حراجی آثار هنری به‌طور كلی پشیمان شد. گویا مسایل مالی بیشتر برایش قابل اهمیت بودند تا وظیفه‌ای كه نسبت به ماركو باید، احساس كند.
ژانت لازاریان متذكر شد كه برای این ماموریت تاكنون هیچ‌گونه حق ماموریت و غیره دریافت نكرده و به او اعلام شده است کلیه‌ی مکاتبات و مراحل اداری که وی پشت سر گذاشته باید بار دیگر در کمیسیون بررسی شود.
این درحالی است که هنرمندانی از ارمنستان، قرقیزستان و... که هنرشان مورد توجه مارکو بوده نمایشگاه بزرگی را تدارک دیده‌اند تا نخستین سال خاموشی این هنرمند را گرامی بدارند.
این هنرمند پیشرو در عرصه نقاشی ایران، روز دوشنبه - پنجم شهریور ۱۳۸۶ - در سن ۸۲ سالگی، در حال تماس تلفنی با خواهرزاده‌اش، به ایست قلبی دچار شد و درگذشت.
حدود ۲۰ روز پیش از درگذشت او، محل اقامت ماركو مورد دستبرد سارقان قرار گرفت و خود وی نیز مضروب شد كه به‌خاطر ضربه‌ به‌ سر، بیماری قلبی و عوارض ناشی از این اتفاق، مدتی در بیمارستان بستری شده و تحت مراقبت ویژه قرار گرفت.
بنا بر این گزارش، ماركو گریگوریان از حدود ۱۷ سال پیش، در پی‌مرگ تنها دخترش و تغییر و تاثیر روحی عمیقی كه در او ایجاد شد، به‌دعوت اتحادیه‌ی نقاشان شوروی، در شهرهای مسكو، لنینگراد و ایروان حضور و پس از آن، اقامتش در ارمنستان تا پایان عمر ادامه یافت.
گریگوریان سال ۱۳۰۴ در خانواده‌ای ارمنی در كرو پوتكین روسیه به‌دنیا‌ آمد. در سال ۱۹۳۰ خانواده او به ایران، شهر تبریز، مهاجرت كردند. پدرش خیاط لباس‌های ارتشی در روسیه بود، در ایران به دوزندگی پرداخت و ماركو در تهران به مدرسه ارامنه فرستاده شد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌اش را در شهرهای آبادان، اصفهان و تهران به پایان برد و نقاشی را در مدرسه كمال‌الملك آغاز كرد؛ سپس به ایتالیا و مدرسه هنرهای زیبای رم رفت.
وی نخستین نمایشگاه انفرادی‌اش را در سال ۱۳۳۰ در رم برگزار كرد، در سال ۱۳۳۳ فارغ‌التحصیل شد و به ایران بازگشت.
گفته می‌شود، آموخته‌های خود را از اكسپرسیونیسم ایتالیا با خود به ایران منتقل كرد و در بدو بازگشت به ایران به تعلیم هنرجویان پرداخت.
برخی از نقاشان مطرح معاصر از جمله شاگردان او در این سال‌ها هستند. همچنین یك گالری تاسیس كرد، كه آثار خود و برخی دیگر از نقاشان نوگرای ایران را به‌نمایش می‌گذاشت.
گریگوریان در ادامه فعالیت‌هایش به تحقیق و جست‌وجو درباره‌ی «نقاشی قهوه‌خانه‌یی» پرداخت.
به كوشش او نمایشگاهی از آثار دو نفر از مهم‌ترین نقاشان زنده‌ی این مكتب «حسین قوللر آقاسی» و «محمد مدبر» در تهران برپاشد. ماركو همچنین با نوشتن مقالات و گردآوری آثار نقاشی قهوه‌خانه‌یی، توجه عمومی و مسوولان را به این نوع هنر جلب كرد. در همین دوران مجموعه‌ای از اشیا و نقاشی‌های قدیمی را گردآورد كه امروز در موزه هنرهای خاور نزدیك، ارایه شده است.
ماركو گریگوریان نماینده غرفه ایران در بی‌ینال ونیز و همچنین وی داور بین‌المللی بینال ونیز در سال ۱۳۳۷ بود. نخستین بی‌ینال نقاشی تهران به كوشش وی، با همكاری اداره كل هنرهای زیبا، در سال ۱۳۳۷ برپا شد. این بی‌ینال با معرفی و نمایش آثار نقاشان نوگرای ایران، نقش مهمی در ادامه روند نقاشی معاصر ایران، ایفا كرد.
این هنرمند نقاش در سال‌های بعد به خلق آثاری با استفاده از خاك و كاهگل روی ‌آورد. او سال‌های ۱۹۷۰- ۱۹۶۲ را در آمریكا می‌گذراند و همچنان به‌ كار با خاك و گل ادامه داد، به تدریس در دانشگاه ‌پرداخت و آثارش را در چندین گالری و موزه به‌نمایش گذاشت.
در سال ۱۹۷۰ از سوی دانشكده هنرهای زیبا برای تدریس دعوت شد و به ایران بازگشت و به‌همراه هنرمندانی چون غلامحسین نامی، مرتضی ممیز و مسعود عربشاهی، گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان را تشكیل دادند.
آثار ماركو گریگوریان در موزه‌ی هنرهای مدرن نیویورك، موزه هنرهای معاصر تهران، موزه هنرهای معاصر كرمان، موزه ملی، موزه سردارآباد و موزه هنرهای مدرن ارمنستان، موزه پاراجانف و همچنین در مجموعه‌های شخصی نلسون راكفلر - شاهكارهای هنر مدرن، مجموعه بانك مركزی نیكوزیا - قبرس، و مجموعه‌های شخصی دیگر نگهداری می‌شوند.
آخرین نمایشگاه وی سال ۲۰۰۴ با عرضه‌ی هنر سه نسل نقاش ایران با دبیری ژانت لازاریان در موزه‌ی ملی ارمنستان برپا شد.  
    
  
 
 
 
گردآورى: گروه فرهنگ و هنر سيمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: www.aftab.ir