دکتر حبیب مفخم متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی میگوید: «بهتر است بدانیم که هر کاری، فعالیتی و حرکتی بهصورت طبیعی مفید و موثر است. در نتیجه استفاده از وسایلی هرچند موثر در تحریک الکتریکی عضلات، نمیتواند تاثیر ورزش و حرکت فعال و ارادی عضلات را داشته باشد البته در فیزیوتراپی و طب فیزیکی و توانبخشی از وسایل گوناگون برای عصب و عضله بهره میبریم اما بر طبق اصول و قوانین و در جلسات متعدد و تحت نظر کارشناسان انجام میگیرد. بهتر است با کارهای طب فیزیکی و توانبخشی و فیزیوتراپی آشنا شویم تا مردم خود به اهمیت موضوع پی ببرند.»
1. الكتروتراپی
2. حرکت درمانی و مكانوتراپی
3. آب درمانی یا هیدروتراپی
دکتر فرشاد غزالیان فیزیولوژیست ورزشی و عضو هیات علمی دانشگاه علمی تحقیقات بر این باور است ورزش فعال، آثاری به مراتب پایدارتر و موثرتر از ورزشهای غیرفعال با دستگاه دارد. او میگوید: «بیماران مبتلا به آرتروز، کمردرد، گردندرد و اختلالات گوناگون عضلات و مفاصل، اگرچه با روشهای فیزیوتراپی و دستگاهها میتوانند و در مواردی باید کار کنند و نتیجه هم میگیرند، نسخه ورزشی، بخش جداییناپذیر درمان اختلالات عضلات و استخوان و مفاصل و رسیدن به تناسباندام است. دستگاههای الکتریکی و مکانیکی اگرچه ممکن است تا حدودی به شل کردن عضلات و تقویت آنها کمک کند، به تناسب اندام واقعی و کاهش چشمگیر درد و التهاب کمک چندانی نمیکند.
دستگاههای مورد استفاده در الكتروتراپی با هدف كاهش درد، كاهش اسپاسم، كاهش چسبندگی، بازتوانی و تقویت عضلات بیماران به صورت زیر تقسیم بندی میشود.
این روش برای كاهـــش درد، كاهش اسپـاسم، كاهـش سفتـی، افزایش دامنه حركتی، صدمات و ضایعات ورزشی، آمادهسازی بیمار برای انجام حركات ورزشی و تكنیكهای درمانی استفاده میشود.
از این روش برای كاهش اسپاسـم، كاهــش درد، كاهشچسبندگی، کاهش سفتی بافت نرم، افزایش دامنه حركتی، كاهش گرفتگی عضله و آمادهسازی بیمار برای انجام حركات ورزشی و تكنیكهای درمانی استفاده میشود.
استفاده از امواج مافوق صوت: اشعه مافوق صوت با فركانس بیش از 20 هزار هرتز و شدت 5/0 تا 3 ولت بر سانتیمتر با عمق نفوذ حدود 5 سانتیمتر كه با ایجاد گرمای عمقی در بدن باعث افزایش گردش خون و نفوذپذیری غشای سلولی و نیز تخلیه منطقه درمان از مواد دردزا میشود.
از این روش برای از بین بردن چسبندگـی، كاهش التهاب، كاهش اسپاسم عضلانی، كاهش درد، آزادسازی بافت از مواد دردزا و افزایشدامنهحركتی استفاده میشود.
استفاده از امواج دیاترمی: از انواع امواج كوتاه رادیویی است و بر اساس طول موج مورد استفاده در فیزیوتراپی باعث ایجاد گرمای عمیق یا سطحی در ناحیه درمان میشود.
از این روش نیز برای كاهش اسپاسم، كاهش درد و افزایش دامنه حرکتی استفاده میشود.
استفاده از جریان گالوانیک: در عضلاتی که به علت قطع عصب و یا ضایعه عصبی قادر به انقباض نیستند، زمان تحریک بالایی لازم است تا جریان به همه فیبرهای عضله برسد و باعث انقباض آن عضله شود و جریان گالوانیک با شدت 5/0 تا 5/2 میلی آمپر، ولتاژ کمتر از 100 ولت، زمان تحریک 100 و 300 و 1000 و 3000 میلی ثانیه را انتخاب کرده و باعث انقباض عضله شوند.
از این روش جهت ضایعات نخاعی، قطع عصب و نروپاتیهای شدید استفاده میشود.
استفاده از جریان فارادیک: جریانی با زمان تحریك كوتاه است یعنی با زمان تحریك 1/0 و 3/0 و 1 و 3 میلیثانیه و در مواردی كه عصب سالم بوده ولی عضله توانایی لازم برای انقباض را ندارد به كار میرود.
از این روش برای توانبخشی بیماران مبتلا به سكته مغزی، بیماران ناتوان و نروپاتیهای خفیف و میوپاتیها استفاده میشود.
استفاده از جریانهای پرفرکانس: در این جریان از تداخل دو جریان پرفركانس، یك جریان مدوله شده كم فركانس ایجاد میشود که امواج 2000 هرتز آن جهت تقویت عضلات عمقی و امواج 4000 هرتز جهت كاهش درد و اسپاسم استفاده میشود.
از این روش برای كــاهــش درد، كاهش التهاب، تقویت عضلات، كــاهــش ادم، بازپروری عضلات و درمان بیاختیاری ادرار استفاده میشود.
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): یعنی با استفاده از جریان الكتریكی از طریق پوست باعث تحریك عصب ناحیه درمان شویم و جریانی با فركانس 50 تا 150 هرتز است كه شدت آن بین 12 تا 30 میلی آمپر است كه با اشكال مختلف و به صورت ضربهای و نرمال طراحی شده است و از طریق بسته شدن دریچه درد و ترشح آندروفین باعث تشكین درد میشود.
از این روش جهت كاهش دردهای عصبی، كاهــش اسپاسم، كاهش دردهای متعاقب اعمال جراحی، كاهش دردهای متعاقب صدمات و ضایعات ورزشی، كاهش دردهای مزمن و مداوم مثل كمر درد و سردرد استفاده میشود.
از این روش برای افراد دیابتی، زخمهای فشاری و بیماران سرمازده میتوان بهره جست.
استفاده از اشعه لیزر: لیزر از جمله روشهای پرطرفدار در بسیاری از رشتهها بهویژه در فیزیوتراپی است. در فیزیوتراپی از لیزر كم توان جهت ترمیم و كاهش درد، كاهش التهاب، كاهش چسبندگی و تاندونیت و بورسیت استفاده میشود.
اشعه فرابنفش: اشعه با طول موج 1800 تا 3900 آنگستروم و با عمق نفوذ كمتر از 1/0 میلیمتر است و با تأثیرات شیمیایی كه در بافتهای بدن ایجاد میكند جهت درمان برخی از اختلالات و بیماریهای پوستی و جلدی به كار میرود و بنابراین جریان خون و در نتیجه ساخت و ساز در ناحیه را افزایش داده و به ساخته شدن ویتامین D نیز كمك میشود. موارد كاربرد آن برای ترمیم زخم بسته، استئومالاسی (نرمی استخوان) و زخم عفونی است.
استفاده از ماساژور پا: ماساژ عبارت است از یك سری حركات منظم و ریتمیك كه توسط یك فیزیوتراپیست ماهر و یا با استفاده از یك دستگاه ویبراتور انجام میشود و روی سیستم عصبی عضلانی و گردش خون تأثیر میگذارد.
آثار آن عبارتند از: ایجاد آرامش در بدن، کاهشچسبندگی، كمك به بازگشت خون، كاهش درد، تخلیه ترشحات ریه و كاهش اسپاسم.
2. حرکت درمانی و مكانوتراپی
3. آب درمانی یا هیدروتراپی
استفاده از آب و خواص آن جهت اهداف درمانی را هیدروتراپی مینامند. در فیزیوتراپی از خواص درمانی آب در جهت كاهش اسپاسم و كاهش سفتی مفاصل و ... استفاده میشود. موارد كاربرد این روش شامل توانبخشی افراد دچار فلج مغزی، رفع خستگی، كاهش استرسهای روحی و روانی و بیماریهای روماتیسمی مانند آرتریت روماتوئید است.