شيرمادر روش ايده آل تغذيه نوزادان است اما براي مادراني كه قادر به شيردهي نيستند يا تصميم گرفته اند خود به نوزادشان شير ندهند.....

انتخاب شيردهي به نوزاد با شير مادر يا شيرخشك يكي از اولين تصميماتي است كه والدين اتخاذ مي كنند. اگرچه در هر حالت انتخاب درست يا غلطي وجود ندارد، آكادمي متخصصان اطفال آمريكا (AAP) با سازمان هاي ديگري مانند انجمن پزشكي آمريكا (AMA)، انجمن رژيم غذايي آمريكا (ADA) و سازمان بهداشت جهاني (WHO) ستاد مشتركي تشكيل داده است و همگي توصيه مي كنند كه شيرمادر بهترين گزينه براي اوست. به خصوص AAP معتقد است كه نوزادان بايد در شش ماهه اول زندگي منحصراً از شير مادر تغذيه كنند و تا 12 ماهگي (و پس از آن) در صورت تمايل مادر و نوزاد تغذيه با شيرمادر ادامه يابد.

اما شيردهي براي تمام زنان امكان پذير يا ارجح نيست. تصميم به شيردهي با شير مادر يا شيرخشك بايد بر اساس ميزان راحتي با شيردهي هم چنين شيوه زندگي مادر باشد. 

شيرمادر روش ايده آل تغذيه نوزادان است اما براي مادراني كه قادر به شيردهي نيستند يا تصميم گرفته اند خود به نوزادشان شير ندهند، شيرخشك جايگزين مناسبي است. اگر از يك شيرخشك تجاري استفاده مي كنيد مطمئن باشيد كه نيازهاي تغذيه اي كودكتان برآورده مي شود. در هر صورت چه كودكتان از شيرمادر يا شيرخشك تغذيه كند، شيردهي زمان مهمي براي ارتباط ميان مادر و كودك است.

تصميم به شيردهي با شيرمادر يا شيرخشك يك تصميم كاملاً شخصي است. اما نكاتي وجود دارد كه مي تواند پيش از تصميم گيري براي انتخاب بهترين گزينه براي خود و مسافر كوچكتان مفيد باشد. 

تغذيه با شيرمادر: فوايد

تغذيه با شيرمادر تجربه شگفت انگيزي براي مادر و نوزاد است. اين امر سبب تغذيه مناسب كودك شده و فرصت تجربه ارتباط خاصي ميان مادر و كودك را به ارمغان مي آورد كه بسياري از زنان از آن با احترام ياد مي كنند. 

مبارزه با عفونت. آنتي بادي هايي كه از بدن مادر شيرده به كودك منتقل مي شوند مي توانند به كاهش شيوع بسياري از بيماري ها كمك كنند، برخي از اين بيماري ها عبارتند از:

  · عفونت هاي گوشي 

. اسهال

· عفونت هاي تنفسي 

.مننژيت

عوامل ديگر با كمك به سيستم ايمني كودك در سدكردن راه عفونت و كاهش رشد ارگانيسم هايي مانند باكتري ها و ويروس ها به محافظت از كودك شيرخوار در برابر عفونت ها كمك مي كنند. 

شيرمادر به خصوص براي نوزادان نارس مفيد است و ممكن است از كودكان در برابر بيماري هاي زير نيز محافظت كند:

· آلرژي ها  

. آسم

·   ديابت 

·  چاقي

· سندرم مرگ ناگهاني نوزاد 

در نتيجه نوزاداني كه از شيرخشك تغذيه مي كنند به عفونت هاي بيشتري مبتلا مي شوند و نسبت به كودكان شيرخوار احتمال بستري شدن آن ها در بيمارستان بيشتر است.

تغذيه و نقش آن در هاضمه. اجزاء شيرمادر مانند لاكتوز، پروتئين (ماده پنيري شير) و چربي كه براي سيستم هاضمه كودك غذاي كاملي به شمار مي رود به آساني به وسيله سيستم هضمي نارس نوزادان هضم مي شود. 

در نتيجه نوزاداني كه از شيرخشك تغذيه مي كنند نسبت به كودكاني كه از شيرمادر تغذيه مي شوند مشكلات بيشتري در رابطه با هضم شير دارند. شيرمادر آسان تر هضم مي شود و بنابراين شيوع اسهال يا يبوست در نوزاداني كه از شيرمادر تغذيه مي كنند كمتر است.

هم چنين شيرمادر به طور طبيعي حاوي تمام ويتامين ها و مواد معدني مورد نياز كودك است. سازمان غذا و داروي آمريكا (FDA) كارخانجات توليد شيرخشك را موظف كرده است تا از وجود تمام مواد مغذي لازم شناخته شده در فرمولاسيون هايشان اطمينان حاصل كنند. فرمولاسيون شيرخشك هاي تجاري در تلاش براي جايگزين كردن اجزاء شيرمادر حركت بزرگي انجام داده و به اين هدف نيز نزديك شده اند اما هرگز به طور كامل مطابق با تركيبات و اجزاء شيرمادر نبوده اند. چرا؟ زيرا ساخت برخي مواد پيچيده تر شيرمادر مشكل است و برخي از آن ها نيز هنوز شناخته نشده اند. 

رايگان بودن. شيرمادر حتي يك ريال هم برايتان هزينه ندارد و از آن جايي كه مواد ايمني زا و آنتي بادي ها از شيرمادر به نوزاد منتقل مي شود، نوازداني كه از شير مادر خود تغديه مي كنند كمتر از نوزادان مصرف كننده شيرخشك بيمار مي شوند. به عنوان مثال محققان متوجه شده اند كه شيوع عفونت هاي گوشي در كودكاني كه در 4 ماهه اول زندگي شان يا بيشتر منحصراً از شيرمادر تغذيه مي كنند 40% كمتر است. اين بدان معناست كه اين كودكان كمتر به پزشك مراجعه مي كنند و به موازات آن والدين هزينه كمتري را براي تهيه نسخه پزشك يا داروهاي بدون نسخه متحمل مي شوند.

به علاوه احتمال غيبت از محل كار به منظور مراقبت از كودك بيمار در مادراني كه نوزادانشان را با شير خود تغذيه مي كنند كمتر است. در بررسي هزينه ها كه نتايج آن در شماره آوريل سال 1999 مجله اطفال منتشر شد، محققان دريافتند كه كودكاني كه هرگز از شيرمادر تغذيه نكرده اند، هزينه هاي پزشكي سالانه ای معادل 331 تا 475 دلار بر دوش خانواده هاشان تحميل مي كنند. 

طعم هاي مختلف. براي توليد شير، مادر شيرده روزانه به 500 كالري بيشتر نياز خواهد داشت و اين بدان معناست كه او بايد غذاهاي گوناگوني مصرف كند. اين امر امكان تجربه طعم هاي مختلف از طريق شيرمادر كه بسته به غذاي مصرفي او طعم هاي مختلفي دارد را براي كودك شيرخوار فراهم مي كند.

 

راحتي و آرامش. بدون نیاز به شيشه شير براي تهيه شير و ضدعفوني كردن آن و وقت گذاشتن براي خريد شير از سوپرماركت، شير مادر هميشه تازه و در دسترس است. از آن جايي كه شير مادر هميشه دماي مناسبي دارد، هيچ نيازي به گرم كردن شيشه شير در نيمه هاي شب نيست. فعاليت كردن مادران شيرده نيز آسان است و مي توانند با اطمينان از اين كه هر زمان كودكشان گرسنه باشد غذا در دسترس دارد با كودك خود از خانه خارج شوند.

 

پيشگيري از چاقي. بررسي هاي اخير نشان مي دهد كه تغذيه با شيرمادر ممكن است از چاقي دوران كودكي و بزرگسالي پيشگيري كند. بر اساس نظر مركز ملي اطلاعات سلامت زنان (بخشي از دپارتمان خدمات سلامت آمريكا)، افزايش وزن غيرضروري در كودكاني كه از شيرمادر تغذيه مي كنند كمتر بوده و ممكن است در آينده اضافه وزن كمتري داشته باشند.

كودكان باهوش تر. پژوهش هاي اخير نشان مي دهد كه IQ كودكاني كه تا 6 ماه منحصراً از شيرمادر تغذيه مي كنند نسبت به كودكان مصرف كننده شيرخشك 5 تا 10 نمره بالاتر است. 

تماس «پوست با پوست». بسياري از مادران شيرده از تجربه تماسي چنين نزديك با كودك خود واقعاً لذت مي برند و تماس پوست با پوست مي تواند ارتباط عاطفي ميان مادر و نوزاد را بهبود بخشد.

سودمندي براي مادر. توانايي تغذيه كامل يك كودك مي تواند به مادران جديد احساس اعتماد به نفسي دهد كه مي توانند از كودك خود مراقبت كنند. شيردهي سبب سوزاندن كالري نيز مي شود و به كوچك و جمع شدن رحم كمك مي كند بنابراين مادران شيرده ممكن است بتوانند به سرعت به وزن و جثه پيش از بارداري خود برسند. به علاوه بررسي ها نشان مي دهد كه شيردهي به كاهش خطر سرطان سينه پيش از يائسگي كمك مي كند و هم چنين ممكن است در كمك به كاهش خطر سرطان رحم و تخمدان نيز نقش داشته باشد. 

تغذيه با شيرمادر: چالش ها

اگرچه شيرمادر بهترين منبع تغديه براي كودكان است، انجام اين كار نگراني هايي را در پي دارد كه مادران جديد با آن دست به گريبان هستند. در حالي كه اين عمل براي برخي مادران آسان است چالش هايي را پيش روي برخي ديگر از آن ها قرار مي دهد. گاهي اوقات هم مادر و هم كودك به صبوري و ايستادگي نياز دارند تا به شيردهي و شيرخوردن به صورت منظم عادت كنند اما تمامي اين تلاش ها هم براي مادر و هم براي كودك ارزشمند است. 

نگراني هاي شايع مادران جديد به خصوص در طي چند هفته و چند ماه اول ممكن است شامل موارد زير باشد:

راحتي فردي. در ابتدا مانند هر مهارت جديدي، بسياري از مادران هنگام شيردهي احساس ناراحتي مي كنند اما با آموزش كافي، حمايت و صبوري بيشتر مادران بر اين مشكل فائق مي آيند. نكته مهم اين است كه شيردهي نبايد آن ها را آزار دهد.  

درد به هنگام مكيدن و گرفتن سينه در يك هفته اول تا 10 روز طبيعي است و در هر بار شيردهي بايد كمتر از يك دقيقه طول بكشد اما اگر انجام اين كار در سراسر طول شيردهي آزاردهنده بود يا اگر نوك سينه ها و يا سينه ها زخم شدند خوب است كه مادران شيرده با يك مشاور شيردهي، پزشك خود و يا پزشك كودك خود مشورت كنند. بيشتر مواقع مسأله تنها كاربرد تكنيك مناسب است.

 

زمان و تكرر شيردهي. جاي هيچ شكي نيست كه شيردهي نياز به يك تعهد زماني قابل توجه از طرف مادر دارد. برخي زنان ممكن است نگران باشند كه شيردهي به دليل تنظيم برنامه شيردهي يا نياز به دوشيدن شير در طول روز، كاركردن، ماموريت يا سفررفتن آن ها را سخت كند.

دفعات تغذيه كودكاني كه از شيرمادر استفاده مي كنند اغلب بيش از كودكان مصرف كننده شيرخشك است زيرا شيرمادر سريع تر از شيرخشك هضم مي شود. اين بدان معناست كه لازم است در چند هفته اول، مادر هر 2 يا 3 ساعت يك بار (ممكن است بيشتر يا ك

متر از اين مقدار نياز باشد) به نياز كودك خود به شير پاسخ دهد.

اين كار مي تواند خسته كننده باشد اما به مجرد اين كه شيردهي تثبيت شد (معمولاً حدود يك ماه) ديگر اعضاء خانواده ممكن است بتوانند زماني كه مادر به استراحت نياز دارد يا مجبور است براي رفتن به سر كار از خانه خارج شود كودك را با شير دوشيده شده تغذيه كنند. البته اين كار زمان زيادي طول نمي كشد زيرا كودكان به مرور كمتر نياز به تغذيه شدن دارند و در سراسر طول شب مي خوابند (معمولاً حدود سه ماهگي). هم چنين با كمي سازمان دهي و زمان بندي، برنامه ريزي براي شيردهي يا دوشيدن شير آسان تر خواهد شد.

 

محدودكردن كافئين. مادران شيرده نبايد بيش از 300 ميلي گرم (حدود يك تا سه فنجان قهوه) در روز كافئين بنوشند زيرا ممكن است در برخي كودكان مشكلاتي مانند بي قراري و تحريك پذيري ايجاد كند. درعين حال برخي زنان از آن جايي كه مصرف كافئين را در طول بارداري به حداقل رسانده اند عادت به نوشيدن قهوه كمتري دارند. البته زناني كه از نوشيدن كافئين لذت مي برند مي توانند نوشيدني هاي كافئينه و غيركافئينه را با يكديگر تركيب كنند و بازهم اندكي از نوشيدني مورد علاقه خود را بنوشند و برخي از آن ها نيز ممكن است به نوشيدن نوشيدني هاي غيركافئينه با طعم مشابه رضايت دهند.

وجود بيماري، مصرف داروها و جراحي سينه در مادر. در شرايط وجود بيماري هايي مانند ايدز يا بيماري هايي كه به شيمي درماني يا داروهاي خاصي نياز دارند ممكن است شيردهي دور از مصلحت باشد. در اين موارد مادر بايد با پزشك خود يا مشاور شيردهي مشورت كند تا مطمئن شود آيا مي تواند با بيماري خاصي كه دارد يا داروهايي كه مصرف مي كند به كودك خود شير دهد يا خير. اما بسياري از مادران حتي در حين مصرف دارو قادر به شيردهي به كودك خود هستند. مادراني كه جراحي سينه داشته اند ممكن است به دليل درگير شدن مجاري شيري در تامين شير مشكل داشته باشند، در اين شرايط خوب است كه زنان در مورد نگراني هاي خود با پزشك مشورت كنند و با يك متخصص شيردهي پيش روند. 

شيرخشك: فوايد

 بسياري از سازمان هاي پزشكي مهم دنيا تغذيه با شيرمادر را به عنوان بهترين گزينه براي كودكان به حساب مي آورند اما هر مادري اين گزينه را انتخاب نمي كند يا قادر به انجام آن نيست. فرمولاسيون شيرخشك هاي تجاري آماده يك جايگزين تغذيه اي و حتي حاوي آهن است. 

اين فرمولاسيون هاي تجاري كه تحت شرايط استريل ساخته مي شوند تلاش مي كنند تا با كاربرد تركيب پيچيده اي از پروتئين ها، قندها و ويتامين ها كه واقعاً تهيه آن ها در منزل امري غيرممكن است از تركيبات شير مادر تقليد كنند. بنابراين اگر به كودك خود شير نمي دهيد، مهم است كه تنها از يك فرمول آماده تجاري استفاده كنيد و براي تهيه شير در منزل تلاش نكنيد.

علاوه بر نگراني هاي پزشكي كه ممكن است مانع شيردهي با شيرمادر شوند، چند دليل ديگر هم وجود دارد كه زنان شيرخشك را انتخاب مي كنند. اين دلايل عبارتند از: 

راحتي. حتي پدر (يا پرستار كودك) مي تواند هر زماني كودك را با شيشه شير دهد (اگرچه زنان مي توانند شير خود را بدوشند و به كودك با شيشه شير دهند). اين كار به زنان اجازه مي دهد كه در وظيفه شيردهي با همسر خود شريك شوند و به پدر نيز فرصت دخالت در جريان خطير تغذيه و تماس با نوزاد را بدهند.

انعطاف پذيري. به محض آماده شدن شيشه شير، مادري كه كودك خود را با شيرخشك تغذيه مي كند مي تواند كودك را با پدر يا پرستار خود تنها گذارد و مطمئن باشد كه به تغذيه او رسيدگي مي شود. نيازي به دوشيدن شير يا برنامه ريزي كار يا وظايف و فعاليت هاي ديگر در حوالي زمان بندي تغذيه كودك نيست. مادراني كه كودكان خود را با شيرخشك تغذيه مي كنند در خيابان نيازي به يافتن مكاني خصوصي براي شيردهي به نوزاد ندارند. البته اگر مادر همراه با كودك خود بيرون از منزل باشد لازم است كه براي تهيه شير لوازم مورد نياز را با خود حمل كند. 

زمان و تكرر تغذيه. از آن جايي كه شيرخشك كندتر از شيرمادر هضم مي شود كودكاني كه از شيرخشك تغذيه مي كنند نسبت به كودكان ديگر كمتر نياز به تغذيه دارند.

رژيم. مادراني كه شيرخشك را انتخاب مي كنند نسبت به آن چه مي خورند يا مي نوشند نگراني ندارند.  

شيرخشك: چالش ها

مانند شيردهي با شيرمادر، در راه تصميم گيري براي انتخاب شيرخشك نيز چالش هايي وجود دارد.

زمان بندي و آماده سازي. هميشه بايد شير كافي در دسترس داشته باشيد و شيشه شير بايد آماده شود. شيرهاي پودري و تغليظ شده بايد با آب استريل (حداقل تا 6 ماهگي نياز به جوشاندن آب وجود دارد) يا آب استريل قوطي شده مخصوص كودك آماده شوند. فرمولاسيون هاي آماده مصرف كه مي توانند مستقيماً و بدون مخلوط كردن يا نياز به آب داخل شيشه ريخته شوند گران هستند.

شيشه ها و سرشيشه ها بايد پيش از اولين مصرف و سپس قبل و بعد از هر بار مصرف استريل شوند (اين مسأله براي مادران شيرده كه با شير دوشيده شده داخل شيشه به كودكان خود شير مي دهند نيز صادق است). شيشه ها و سرشيشه ها در صورت تميزنشدن مناسب مي توانند سبب انتقال باكتري ها شوند، همينطور كه شيرخشك در صورت عدم نگه داري در قوطي هاي استريل مي تواند منبع آلودگي باشد.
هر شيشه اي كه بيش از يك ساعت خارج از يخچال بماند و هر شيرخشكي كه كودك آن را تمام نكرده است بايد دور ريخته شود. شيشه هاي آماده شده شير نبايد بيش از 24 تا 48 ساعت در يخچال قرار گيرند (براي كسب اطلاعات بيشتر به اطلاعات كامل روي قوطي شير مراجعه كنيد).
 

لازم است كه شيشه ها پيش از غذادادن به كودك گرم شوند، اگرچه برخي كودكان حقيقتآً شيشه هاي سرد را به گرم ترجيح مي دهند. برخي والدين شيشه ها را به مدت چند ثانيه داخل مايكروويو مي گذارند كه البته مايكروويو هرگز نبايد براي گرم كردن شيشه شير كودك به كار رود زيرا مي تواند «لكه هاي گرمايي» خطرناكي ايجاد كند.در عوض اگر كودك شيشه شير گرم را به سرد ترجيح مي دهد، شيشه هاي در يخچال مانده را چند دقيقه زير آب گرم بگيريد يا آن را داخل يك قابلمه آب داغ قرار دهيد (به دور از گرماي گاز) و دما را با چكاندن چند قطره شير روي قسمت داخلي مچتان اندازه بگيريد.

فقدان آنتي بادي ها. هيچ يك از آنتي بادي هاي مهمي كه در شير مادر يافت مي شود در شيرهاي كارخانه اي وجود ندارد. اين بدان معناست كه شيرخشك از كودك در مقابل عفونت و بيماري ها محافظت نمي كند.
هزينه. شيرهاي خشك هزينه بر هستند. شيرهاي پودري ارزان تر بوده، پس از آن شيرهاي تغليظ شده و در نهايت شيرهاي آماده مصرف كه از همه گران تر هستند قرار دارند. شيرخشك هاي خاص (مانند سويا يا هايپوآلرژنيك) هزينه بيشتري نسبت به فرمولاسيون پايه در پي دارند.
احتمال توليد گاز و يبوست. كودكاني كه با شيرخشك تغذيه مي شوند گاز بيشتري توليد مي كنند و حركات روده آن ها نسبت به كودكاني كه از شيرمادر تغذيه مي كنند كمتر است.
عدم مطابقت با شير مادر از نظر پيچيدگي تركيبات. شيرهاي كارخانه اي هنوز نتوانسته اند از تركيب پيچيده شيرمادر كه به موازات تغيير نيازهاي كودك تغيير مي كند تقليد كنند.
 

يك تصميم كاملاً شخصي

هر گزينه اي را كه براي تغذيه كودك خود انتخاب كرديد بازهم با پزشك كودك در مورد انتخاب هاي در دسترس مشورت كنيد تا در تصميم گيري در مورد بهترين گزينه براي خود و كودكتان به شما كمك كند
 
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
 www.seemorgh.com/health
 منبع: محیا نیوز