به عنوان جزیی از طبیعت، من می‌خواستم كارم را همراه با بارش بی‌وقفه باران انجام دهم و خود را بیشتر در دل طبیعت احساس كنم. به طور غیر منتظره‌ای آسمان ابری شد و...

 


گفت‌وگوی جان ك. گراند1 با ایچی ایكیدا2


ایچی ایكیدا، مجسمه‌ساز و هنرمند برجسته ژاپنی، در اجرای هنرهایش از آب استفاده می‌كند، انتخابی كه ارتباط مستحكمی با مشكلا‌ت زیست‌محیطی جهانی دارد. با توجه به این كه آب خود یكی از پرارزش‌ترین منابع زمینی است، او هنرهایش را وقف افزایش آگاهی جهانی به صرفه‌جویی در مصرف آب از طریق كنفرانس‌های بین‌المللی، فعالیت‌های انجمنی، نمایش‌های عمومی و چیدمان متقابل كرده است. وی بینندگان را تشویق می‌كند تا ارتباط محیطی را كه در آن زندگی می‌كنند، در نظر بگیرند و تأثیر اعمال‌شان را در زمین توسط هنرهای در ابعاد بزرگ و كوچك، كه آنها را هنرهای آبی ایكیدا می‌نامد، مشاهده كنند. از جمله آثار برجسته این هنرمند می‌توان اینها را نام برد: پیانو آبی (Piano Water)، آینه آبی (Water Mirror)، نمای زمین (Earth-up-Mark)، آب‌های متحد (United Waters)، كنفرانس دست‌های بزرگ (The big hand conference)، پروژه هنری رودخانه مانوسگوا (The Manosegawa River Art Project) و جعبه آب 80 لیتری (80 Liter Water Box). ایكیدا، در 1991، اثری هنری را برای نمایشگاه دوسالا‌نه سائوپائولو (برزیل) (Sao Paulo (Brasil) Biennal) ارائه كرد. او در 1995، از بین دوازده هنرمند بین‌المللی، برای مراسم یادبود سال‌نامه پنجاه‌سالگی سازمان ملل انتخاب شد. وی از 1997 به بعد در حال توسعه پروژه بلندمدتی است كه با مشكلا‌ت زیست‌محیطی ناحیه آسیا- اقیانوسیه در ارتباط است. هنرهای آبی ایكیدا به عنوان بخشی از شبكه هنرهای زیست‌محیطی آسیا در حال رشد و توسعه است. او در حال توسعه پروژه‌ای جهانی به نام آب‌های جهانی ایكیدن (World Water Ekiden) است، با این رویكرد كه هر جایی می‌تواند نقطه‌ شروع آب برای آینده، برای نسل آینده باشد. وی این دیدگاه جدید از جامعه و سیستم‌های طبیعی را دیدگاه آب می‌نامد.

كار هنری‌تان را یك نمایش یا یك فعالیت اجتماعی در نظر می‌گیرید یا این اثر ریشه در ماهیت آب دارد؟
در طول تاریخ، بشر هیچ نقاشی تصویری بر آب نكشیده و همین ‌طور هیچ مجسمه‌سازی آب را به صورت مجسمه حكاكی نكرده. آب را نمی‌توان كنترل كرد. برای من آب ماده‌ای است كه نمی‌توان آن ‌را وادار به عمل به میل خود كرد و ماهیت نمادینی دارد كه در عین حال كیفیت ارتباطی را داراست. اشخاص این‌ طور تصور می‌كنند كه من در مقایسه با دیگر هنرمندان از آب به عنوان ابزار كار هنری خود بیشترین استفاده را می‌كنم و زبان جدیدی را برای این ماده غیر قابل كنترل ابداع نموده‌ام. ما كمال یك تصویر شخصی را از درون روح به نمایش می‌گذاریم. تصور پذیرفته شده از ایجاد تصویری توسط عملیات خلا‌قانه- از تصویر جهت اشاره برای تحقق- هرج‌ومرج تلقی می‌شود. به هر دلیل، رویدادهای بزرگ به صورت پیچیده و مشكل‌ساز شده‌اند. اگر كسی بخواهد در جهت اصلا‌ح آنها كاری بكند، در درگیری مأیوس‌كننده‌ای با جهان گرفتار می‌شود. این رویدادهای پیش‌بینی نشده ناخودآگاه تأثیرات خود را می‌گذراند; از اقدامات اولیه تا اتمام آخرین اثر. بنابراین، نقش هنرمند تغییر یافته. هدف من خلق روابط نمادین توسط اقداماتم و توسعه فعالیت‌های هنری‌ام توسط آب است. به این دلیل كه من در ك ارهای هنری خود از آب استفاده می‌كنم، زبانی واحد فراتر از جهان متنوع.

آیا می‌توانید برای ما بگویید كه جنبه تئاتری یا آیینی آثارتان از كجا نشأت می‌گیرد؟
من نمی‌خواهم محدود شوم، و شدیداً علا‌قه‌مندم روحیات متغییر درونم را كشف كنم. من خود را از طریق خلا‌قیت كارهای هنری‌ام شكفته می‌سازم. در اوایل سال‌های 1960 و بعد از انجام دوره تحقیقاتی‌ام در رشته شیمی پولیمر برای دانشگاه كیوتو (Kyoto University) و شركت در كمپانی‌ای كه كارهای هنری ساموئل بكت3 و اوژن یونسكو 4 را به نمایش می‌گذاشتند، تصمیم گرفتم كمپانی تئاتر خود را در كیوتو به ثبت برسانم و در این كمپانی تئاتر و هنر را با هم ادغام كنم. من در این دوره به طور متناوب نمایشنامه‌نویسی، كارگردانی هنری و بازیگری را تجربه كردم. این تناوب نقش‌ها تا به امروز همراه من هستند. فرایند هنری روشی برای روشن ساختن درون پیچیده من است و نه نوعی آیین خاص. به جای فرم دادن یك تصور و خیال به یك شكل، هنر مجسمه‌سازی من مانند باز كردن گرهی از ریسمان است. هیچ چیز دیگری بر آب در بیان احساسات پیشی نمی‌گیرد: آب هیچ شكل خاصی به خود نمی‌گیرد و می‌تواند با تحول و دگرگونی ماهیت هستی دیگری را قالب شود. من می‌خواهم مردم از آثار من به عنوان اوج تولد و ختم بشریت یاد كنند.
بیشتر هنرمندان از زیربنای ساختمانی برای هنر خود صحبت می‌‌كنند و آن را به محیط زیست ارتباط می‌دهند. اغلب طبیعت را از دیدی رمانتیك برای عموم ارائه می‌كنند، ولی تلا‌ش آنها سهمی برای آیندگان نمی‌گذارد.
هیچ چیز مطلق نیست. در هر لحظه ممكن است هر چیز تغییر كند. به جای بها دادن به مطلق، آیا نباید این تناقضات را پذیرا باشیم؟ آب ماهیت طبیعی چندگانه دارد، با تناقضات فراوان كه ما را در راه به دست آوردن جواب از طریق روش‌های طبیعی هدایت می‌كند. بیشتر هنرهای من به نوعی طراحی شده‌اند كه عمر كوتاهی دارند: آنها فقط برای دوره كوتاهی باقی می‌مانند، چه در داخل و چه در بیرون از ساختمان. در طراحی آنها مواد طبیعی مانند چوب و چوب بامبو به كار رفته است كه عمر كوتاهی دارند. من شدیداً بر این باورم كه همه مجسمه‌های من در ارتباط با عنصرگرایی مدرن هستند. هدف این فرهنگ، تولیدات تمدن مادی را نمی‌پذیرد و در جریان بی‌نهایت فضای محدود سیر می‌كند. هدف این فرهنگ آن است كه عناصر را در جریان بلا‌استفاده تمدن پرتاب نكنیم، بلكه بر آن باشیم جریان خلا‌قیت را در اذهان مردم بیدار كنیم. منابع طبیعی زمین بسیار محدود‌ند. در نتیجه، زمانی كه می‌خواهید هنری را خلق كنید، تصمیمات عجولا‌نه نگیرید و مصالح خود را بیهوده مصرف نكنید، بخصوص مصالح طبیعی. مواد و مصالحی كه ما برای هنر خود استفاده می‌كنیم، منابع ارزشمندی برای آینده است. زمانی ‌كه شما هنری را عرضه می‌كنید، آن‌ را برای آینده هنر درست نكنید، آن ‌را هنری برای آینده طراحی نمایید.

ما چه طور می‌توانیم خود را در اثر هنری، كه با اكوسیستم همخوانی دارد و در طی تاریخ طبیعی بازمی‌یابد، به عنوان بخشی از یك مجموعه طراحی كنیم؟
جاری بودن (Flow-able)، یعنی زمانی‌كه ارتباط برقرار می‌كنیم و می‌خواهیم از یك موقعیت عادی ثابت به یك موقعیت جاری برسیم، به ما كمك می‌كند. در سال 1997، زمانی ‌كه مقامات كاسدا (Kaseda) واقع در كاگوشیما (Kagoshima) از من برای یك پروژه هنری در فضای باز دعوت كردند، فوراً از ساكنین روستا خواستم من را به مرتفع‌ترین و پایین‌ترین قسمت شهر ببرند. مرتفع‌ترین قسمت در بلندای قله كوهستان بود كه منظره زیبای شهر را در زیر پای خود مشاهده می‌كردم. پایین‌ترین قسمت در كنار رودخانه بود كه می‌شد رشد جلبك‌ها را در آب‌های بسیار آلوده مشاهده كرد. هرچند مردم در محیط یكسانی زندگی می‌كردند، آنها با نوعی ناراحتی و با دید ثابت روزانه خود به آن می‌نگریستند. بیشتر اهالی آنجا بسیار متعجب شدند وقتی من مسأله جلبك‌ها را عنوان كردم، و این خود در ایجاد ارتباط و همكاری بسیار مؤثر بود. زندگی عادی به جریانی جاری از كار با اكوسیستم تبدیل شد. من در هنر خود با آب زمان را در مكان، مانند دستی كه زمان را كوك می‌كند، به چرخش درمی‌آورم.
ایده بازار آبی چیست؟
بازار آبی معاوضه آب با آب است. آبِ اول به منظور آبِ در زمان حال است و آبِ دوم به منظور آبِ برای آینده است. زمانی‌ كه در جایی برای بازار آبی برنامه‌ریزی می‌كنیم، بر تحقق این دو فرایند تمركز می‌نماییم. در مرحله اول، ما از اهالی محل برای همكاری دعوت می‌كنیم كه آنها را فرستندگان آب می‌نامیم. فرستندگان آب نقش مهمی در ایجاد بازار آبی ایفا می‌كنند- با این امید كه بازار آبی بتواند در هر زمان و مكان برای عموم باز باشد- من همیشه اعلا‌میه فرستندگان آب را به همراه دارم كه می‌گوید: بیایید یك فرستنده آب باشیم، و آب، یكی از پرارزش‌ترین منابع زمین را به مردم آینده برسانیم، بدون توجه به فرهنگ، ملیت یا اختلا‌ف مذهبی. شمار جعبه‌های تعبیه شده در بازار آبی بستگی به فرستندگان آب دارد. در قدم بعدی، در بازار آبی ضروری است كه جریان آب جاری برای آیندگان ایجاد شود. در مورد بازار آبی كاسدا (Kaseda Water Market 1998) جریان آب جدیدی با متحد كردن منابع آبی در شهر فعال شد. كلبه‌های آبی كه برای دریافت آب تعبیه شده بودند و بازار آبی برای معاوضه و مبادله آب و انبار آبی برای فرستادن آب. كلبه‌های آبی برای دریافت آب را می‌توان به تعداد دلخواه در محل بنا كرد. در ساتسوما پنینسولا‌ یكی در نقطه تلا‌قی رودخانه‌هایی با پیشینه تاریخی متفاوت ساخته شد. در جای دیگر، كانال‌های تصویه آب ایجاد شده كه حدود هفتصد گیاه كنفی در آن مكان‌ها كاشته شده; چون كنف قدرت زهكشی فراوانی دارد و شش برابر دیگر گیاهان دی‌اكسید كربن جذب می‌كند. طی پروژه‌های آبی در چند شهر آسیایی، حدود دویست‌وهشتاد فرستنده آبی ثبت گردیده‌اند.

آینه آبی شما در یوكوهاما نور و زندگی به بافت شهری ارائه كرد. آیا این نمونه‌ای است كه هنر می‌تواند تحولی در زندگی ما در خارج از موزه‌ها و گالری‌ها ایجاد كند؟
آب تصفیه شده، كه از طریق لوله‌كشی به دست می‌آید، بزرگ‌ترین دستاورد تمدن امروزی است. ولی هیچ نشانی از اهمیت نقش مهم آن در سیستم تنفسی زمین ندارد. احاطه شده در سیمان و آسفالت، آینه آبی فضای محلی را تغییر داده و ارتباط مردم را با محیط پدید آورده. تأثیراتی مانند باد، برگ‌ریزان و پر پرندگان نشانه‌هایی از طبیعت را در ارتباط با ساختمان ارائه می‌كنند، در حالی ‌كه تصویر آن در آب انعكاس می‌یابد. آینه آبی اثری است از تجلی بشریت. شما می‌توانید نسیم را استنشاق كنید و موجی بر سطح آب ایجاد نمایید و آینه آبی را به حركت درآورید. ساختمان زمانی همانند موجودی زنده نفس می‌كشد كه با موج‌های ایجاد شده به واسطه تنفس احاطه شده باشد. با انعكاس چرخه‌های زنده آب و ایجاد تنفس زاینده در فضای اطراف، شما توانایی درك سیستم زمین را به دست خواهید آورد. تغییرات در الگوی امواج بر سطح آب زبانی است كه محیط زیست اطراف خود را دربرمی‌گیرد- نمادی كه نمایانگر روابط همگون و مشترك بین مردم محیط شهری و طبیعت است. چه نامحدود! شما خود را بخشی از جریانی می‌یابید كه می‌خواهد از زمان حال و اینجا آزاد شود.
رودخانه هیندوماتا (Hindoemata river-1990) و مركز زمین (A Navel of the Earth-1990) در مدرسه ابتدایی یاسو ماین (yaso Mine Primary School) از لحاظ بصری بسیار قدرتمندند، ولی به نظر نمی‌رسد كه بخواهند بر محیط زیست شهری طبیعی كنترل و تسلط داشته باشد. همین استنباط را در مورد كانتینرها می‌توان كرد. (جعبه‌های مخصوص شامل نوشته‌هایی است در انتظار باران تا كامل شود). این حقیقتاً روش لذت‌بخشی برای نقش هنرمند است: شما را برای اجرای كار هنری در مراحل اولیه و در حین آن و بعد از اتمام هنرش آزاد می‌گذارد و حقیقتاً هنر یك تحول است.
در زمین تفحص كنید. در شن‌های اطراف رودخانه بكاوید. یك توده بزرگ از شیار طولا‌نی به صورت صلیب با آن شن‌ها درست كنید. آن را از آب پر كنید. این خطوط به ترتیب نقاط شمال، جنوب، شرق و غرب را نشان خواهند داد. نقطه تلا‌قی این صلیب مركز زمین را نشان می‌دهد. در مراحل انجام این كار خود را با طبیعت همنوا می‌بینم. در حال ساخت این اثر (نمای زمین) نیازمند آب از آسمان بودم. به عنوان جزیی از طبیعت، من می‌خواستم كارم را همراه با بارش بی‌وقفه باران انجام دهم و خود را بیشتر در دل طبیعت احساس كنم. به طور غیر منتظره‌ای آسمان ابری شد و به شدت شروع به باریدن كرد. من و همكارانم و تماشاگران با شعف بسیار این بارش و تنفس طبیعت را مشاهده می‌كردیم. من بسیار از همكاری طبیعت شكرگزار بودم. از قبل خود را برای دیدن این كه در محل مركز زمین چه اتفاقی خواهد افتاد، آماده كرده بودم. به كاویدن بیشتر در مركز زمین ادامه دادم. می‌دانستم كه همین حركت من را به مبادله معرفت عمیقی با طبیعت سوق خواهد داد. اغلب مردم داوطلبانه مشغول به كندوكاو در محل مركز زمین شدند، هرچند تصور می‌كردند این كار امكان‌پذیر نیست.
پروژه‌های شما چه طور نقش می‌گیرند؟
اقدامات اولیه بخشی از فلسفه من در كار هنری‌ام است; به خاطر رویدادهایی كه در آینده رخ خواهد داد این كار ضروری است. در مراحل بعدی این رویدادها به صورت پیچیده‌تری روی خواهد داد; نیروهای مخالف امكان همكاری را مشكل خواهند كرد. من یقین دارم اقدامات اولیه می‌تواند از پیچیدگی روابط بین مردم و طبیعت جلوگیری كند. اغلب یك تعریف از اقدامات اولیه در پروژه‌های هنری‌ام در اختیار همكاران می‌گذارم، ولی نه به عنوان عرضه هنر. اقدام اولیه‌ای كه در كار هنری خود به نام (نمایی از زمین) انجام دادم، خوابیدن بر آب بود. در آن ایام برای هنرمندان اردوی كار اقدامات اولیه در كنار رودخانه تاماگوا (Tamagawa River) واقع در غرب توكیو (West of Tokyo) را اداره می‌كردم. هنوز چهار ماه از بستری شدنم در بیمارستان نگذشته بود كه با در دست داشتن چوب‌دستی از اردوی كار رودخانه تاماگوا دیدن كردم و روی آب دراز كشیدم و خوابیدم. این تنها كاری بود كه می‌توانستم انجام دهم. در آن حالت (استراحت بین آب و آسمان)، با روشی پیش‌بینی نشده با آسمان صحبت كردم. مشتاقانه احساس كردم كه مفصلی برای وصل نمودن اجزای اصلی طبیعت هستم. هنر (نمایی از زمین) با این اقدام اولیه در رودخانه تاماگوا شكل گرفت.
آیا كمك‌های اجتماعی بخشی از عوامل هنری شماست، مانند كارهای هنری ژوزف بویز5؟
من همیشه به دنبال امكان همكاری اجتماعی هستم. برای این ‌كه آب ماده‌ای است كه از اهمیت خاصی در سراسر جهان برخوردار است و كمبود منابع آبی یك معضل مهم اجتماعی است. برای من، آب معرف آگاهی اجتماعی است. آب فقط جزیی از اموال ما نیست. قرن بیست‌ویكم قرن آب است. آب از حقوق اولیه انسان‌هاست. می‌خواهم در اینجا مطلبی را عرض كنم: همه انسان‌ها مالك آب هستند و آن را به نسل بعدی خود هدیه می‌كنند. این یقیناً دیدگاه ما را برای همكاری توسعه می‌دهد. وقتی با مردم صحبت می‌كنم، می‌گویم: اگر آب تصفیه شده و پاك در سطح زمین می‌خواهید، آب آلوده از قسمت بالا‌یی راه‌ آب (رودخانه) می‌آید، بهتر است از مردم آن ناحیه بخواهید برای رفع این معضل و تصفیه آن اقدام كنند. اگر آب آلوده از قسمت انشعابی رودخانه (راه آب) می‌آید، این عمل بی‌فایده است; چون باید اهالی آن منطقه برای رفع این معضل یاری كنند. بدین وسیله می‌توان به ایجاد همكاری كمك نمود.

برای ما از جعبه آب 80 لیتری صحبت كنید.
در مارس 2003 سومین همایش جهانی آب در ژاپن برپا شد. بیش از بیست‌هزار نفر از مردم اقصا نقاط جهان برای گفت‌وگو و بررسی بحران جهانی آب در قرن بیست‌ویكم گرد آمدند، به امید آن كه با مساعدت و همكاری همدیگر بتوانند راه ‌حلی برای این معضل به دست آورند. در محاصره اطلا‌عات وسیع و آمارها قرار گرفتم. فكر كردم به این‌ كه چه طور می‌توانم از هنر خود برای پیوند معضلا‌ت جدی با زندگی روزمره استفاده كنم. بعداً ما بیشتر اطلا‌عاتی را كه توسط این اجتماع شلوغ، به مناسبت همایش جهانی آب، به دست آورده بودیم، فراموش كردیم. من باید نقشی را كه هنر می‌تواند در این راه داشته باشد، پیدا می‌كردم و برنامه‌ریزی یك پروژه هنری را كه در آن مردم پی به جدیت بحران آب در زندگی روزمره ببرند، انجام می‌دادم. یك سری آثار را تحت عنوان جعبه آب 80 لیتری ارائه كردم و به سادگی اظهار داشتم: آب باید به صورت بنیادی و حق مسلم بشریت برای عموم مردم وجود داشته باشد. در زمان سومین همایش جهانی آب، جعبه آب 80 لیتری به شركت‌كنندگان حاضر در جلسه نشان داد كه هر شخص باید برای حفظ استاندارد زندگی روزی 80 لیتر آب مصرف كند. ولی با توجه به گزارش‌ها، سه ‌چهارم از جمعیت دنیا به خاطر كمبود آب فقط 50 لیتر یا كمتر در روز می‌توانند آب مصرف كنند. در گزارش دیگری راجع به اهالی كنیا آمده است كه اجباراً فقط روزی 5 لیتر آب مصرف می‌كنند. از طرف دیگر، مردم در غرب، برای آبیاری چمن‌های خانگی و شستشوی ماشین‌هاشان، روزی 1000 لیتر آب مصرف می‌كنند. فاصله زیادی بین مصرف آب در اقصا نقاط جهان وجود دارد. با ارائه جعبه آب 80 لیتری به صورت یك استاندارد، من از حضار سؤال كردم: 80 لیتر یا كمتر؟ اندكی پیش از بروز جنگ در عراق، روزنامه‌نگاران سومین همایش جهانی آب (Shimbun Water Forum) عكسی از اثر هنری من (جعبه آب 80 لیتری) با تیتر آینده در دست‌های آنان چاپ كردند. هر زمان كه آب می‌نوشید، دست‌هاتان را می‌شویید، آشپزی می‌كنید، حمام می‌كنید یا كاری با آب انجام می‌دهید، جعبه آب 80 لیتری من را به خاطر بیاورید و بدانید چه فاصله‌ای بین منابع آبی در دنیا وجود دارد.

شما در خلق اثر هنری خود جایی بین عنوان هنر و هدف آن زندگی می‌كنید. آیا آن محلی جادویی است؟ آیا شما خود را در طی این مراحل پیدا می‌كنید؟
من مرتباً خود را جاری بین هدف و عنوان می‌یابم، بین ذات و عالم كل. به صورت یك وجود جاری، من توانایی ملا‌قات با طیف وسیعی از مردم را دارم و می‌توانم فراتر از اختلا‌ف نظرها برای خلق هنر، برای آینده، همكاری كنم.
پی‌نوشت
1- Ichi Ikeda.
2- John K. Grande.
3- Samuel Beckett
4- Eugene Ionesco.
5- Joseph Beuys.
منبع
- John K. Grandes Latest book is Dialogues in Diversity.
- Art From Marginal to Main-stream.
- www.Paripublishing.com
- آخرین كتاب جان ك. گرند/ عنوان كتاب: بحث‌وگفت‌وگو در تنوع/ هنر از حواشی تا جریان اصلی.
 
تهیه شده توسط: مجله تندیس
www.seemorgh.com/culture
اختصاصی سیمرغ