زخم معده Peptic ulcer چیست؟ برای زخم معده چی بخوریم؟
افراد بسیاری به زخم معده دچار هستند، اما ممکن است اطلاعات زیادی در مورد این بیماری مهم نداشته باشند، در این مطلب هر آنچه لازم باشد در مورد زخم معده بدانید، از علائم تا درمان بیان می شود

هر آنچه باید در مورد زخم معده Peptic ulcer بدانید

زخم های دستگاه گوارش، زخم های باز هستند که در پوشش داخلی مری، معده و قسمت بالای روده کوچک بروز می کنند. یکی از مهم ترین علائم این زخم ها، درد شکم می باشد. این زخم ها چند نوع هستند که عبارتند از:

  • زخم معده که در داخل معده رخ می دهد.
  • زخم مری که بر روی دیواره ی داخلی مری رخ می دهد ( مری Esophagus یک لوله ی توخالی است که غذا را از حلق به معده هدایت می کند). 
  • زخم اثنی عشر که در داخل قسمت بالایی روده ی کوچک بروز می کند 

اکثر مردم تصور می کنند که غذاهای ادویه دار یا مشاغل پراسترس باعث بروز زخم معده می شوند. اما امروزه پزشک ها می دانند که عفونت های باکتریایی یا برخی داروها – و نه فقط استرس یا رژیم غذایی – احتمال بروز زخم معده را افزایش می دهند.

بیشتر بدانید : شایع ترین علائم زخم معده

بیشتر بدانید : زخم معده تبدیل به سرطان می شود؟

بیشتر بدانید : عوامل بروز زخم معده، از قلیان تا قرص ضد درد


علائم زخم معده 
دل-درد

درد یکی از شایع ترین علائم زخم معده می باشد. درد به خاطر وجود زخم شروع شده و به وسیله ی اسید معده شدت می یابد. درد ناشی از زخم معده ممکن است دارای ویژگی های زیر باشد:

  • در ناحیه ی ناف تا سینه این درد احساس می شود. 
  • در صورت خالی بودن معده درد شدیدتر می شود. 
  • درد ناشی از زخم معده شب ها خیلی شدید می شود. 
  • خوردن بعضی غذاها و مصرف برخی داروهای کاهش دهنده ی اسید معده درد را تا حدی تسکین می دهد. 
  • این درد ممکن است چند روز متوقف شده و مجددا شروع شود. 

برخی علائم این بیماری شدید هستند؛ علائم شدید زیر کمتر در زخم معده اتفاق می افتد:

  • خون بالا آوردن – که ممکن است قرمز یا سیاه به نظر برسد. 
  • وجود خون تیره در مدفوع یا مدفوع سیاه یا قیری 
  • تهوع یا استفراغ
  • کاهش بدون دلیل وزن 
  • تغییرات اشتها 

زمان مراجعه به پزشک

اگر علائم بیماری طولانی و نگران کننده شدند، حتما به پزشک مراجعه کنید. آنتی اسیدها و کاهنده های اسید موجود در بازار درد را تسکین می دهند، اما رهایی از این درد مدت کوتاهی طول می کشد. 


علت بیماری 

زخم های گوارشی زمانی به وجود می آیند که اسید با دیواره ی داخلی دستگاه گوارش، مری، معده و روده کوچک، برخورد دارد. اسید می تواند سوراخ دردناکی را ایجاد کند که احتمال خونریزی آن نیز وجود دارد. 

دستگاه گوارشی شما با یک لایه ی مخاطی پوشانده شده که از این اندام در مقابل اسید محافظت می کند. اما اگر مقدار اسید افزایش یابد یا میزان لایه ی مخاطی کاهش یابد، احتمال ابتلا به زخم معده نیز بیشتر می شود. دلایل افزایش اسید یا کاهش ماده مخاطی عبارتند از: 

  • نوعی باکتری: باکتری هلیکوباکتر پیلوری معمولا در لایه ی مخاطی موجود می باشد. این لایه ی مخاطی از بافت های معده و روده ی کوچک محافظت می کند. معمولا این باکتری باعث هیچگونه مشکلی نمی شود، اما گاهی باعث التهاب دیواره ی داخلی معده شده و باعث ایجاد زخم می شود. چگونگی گسترش این باکتری مشخص نشده است. یکی از روش های گسترش آن، انتقال از شخصی به شخص دیگر از طریق تماس های نزدیک مانند بوسیدن، می باشد. به علاوه باکتری پیلوری از طریق آب و غذا نیز جذب می شود. 

  • استفاده ی مکرر از ضد دردهای خاص: استفاده بیش از حد از برخی داروهای ضد درد موجود در بازار ممکن است باعث آسیب رساندن و التهاب  دیواره ی داخلی معده و روده ی کوچک شوند. این داروها عبارتند از آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و غیره. 

    زخم معده بیشتر در بین افراد مسنی رایج است که داروهای زیاد مصرف می کنند یا افرادی که برای درمان آرتروز از این داروهای ضد درد مصرف می کنند. 

  • دیگر داروها: داروهای دیگری که منجر به زخم معده می شوند، داروهایی هستند که برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می گیرند، این داروها فسفونات ها ( آکتونل، فوزاماکس و غیره) و مکمل های پتاسیم هستند. 

بیشتر بدانید : هلیکوباکتر پیلوری می تواند شما را به کدام بیماری های دیگر مبتلا کند؟

بیشتر بدانید : هلیکو باکتر پیلوری موجب سرطان معده می شود؟


عوامل تشدید کننده زخم معده

برخی عوامل احتمال بروز زخم معده را بیشتر می کنند یا در فرد مبتلا منجر به تشدید علائم می شوند، این عوامل عبارتند از: 

  • سیگار کشیدن: سیگار کشیدن ابتلا به زخم معده را در افراد مبتلا به عفونت باکتری پیلوریک، افزایش می دهد. 

  • نوشیدن مشروبات الکلی: الکل لایه ی مخاطی معده را تحریک کرده و از بین می برد و میزان اسید معده را افزایش می دهد. 

عوارض بیماری
زخم-معده

درمان نکردن زخم معده عوارض زیر را در پی خواهد داشت: 

  • خونریزی داخلی: خونریزی ممکن است به مرور زمان و به کندی اتفاق بیفتد که به شکل کم خونی آشکار می شود. همچنین خونریزی ممکن است خیلی شدید باشد که منجر به بستری شدن فرد در بیمارستان شده و نیاز به انتقال خون باشد. خونریزی شدید باعث بالا آوردن خون یا سیاه و قیری  شدن مدفوع شود. 

  • عفونت: زخم معده باعث ایجاد سوراخ در معده یا روده ی کوچک می شود که این امر خطر بروز عفونت های جدی در حفره ی شکمی را نیز افزایش می دهد. 

  • بافت زخم: زخم معده می تواند بافت هایی تولید کند که مسیر غذا را در دستگاه گوارش مسدود می کنند و باعث سیر شدن زود هنگام، استفراغ و کاهش وزن می شوند. 


آمادگی برای ملاقات پزشک

  1. از محدودیت های پیش از ملاقات آگاه شوید: در زمان مراجعه به پزشک ابتدا در مورد کارهایی که قبل از ملاقات باید انجام دهید، مانند رعایت رژیم غذایی خاص، سوال پرسیده و اطمینان حاصل کنید. برخی داروها آزمایشات مربوط به زخم معده را تحت تاثیر قرار می دهند، بنابراین ممکن است پزشک از شما بخواهد که مصرف آن دارو را متوقف کنید، اما جایگزینی برای آن داروها تعیین خواهد کرد. 

  2. هرگونه علائمی را که مشاهده کرده اید، بنویسید: هرگونه نشانه از بیماری که شما را به تنظیم این ملاقات با پزشک واداشته را یادداشت کرده و پزشک را از آن مطلع سازید. بهتر است که علاوه بر نوشتن علائم، غذایی را که خورده اید هم برای متخصص بنویسید. افرادی که مشکل زخم معده دارند، معمولا علائم مربوط به بیماری را در زمان خالی بودن معده بیشتر از هر زمان دیگری مشاهده می کنند. 

  3. برخی اطلاعات مهم را به پزشک بدهید: اگر مشکل پزشکی دیگری دارید، اگر قبلا عمل جراحی داشته اید، دغدغه ها و استرس های مهم خود و تغییرات مهمی را که اخیرا در زندگی شما رخ داده، با پزشک خود در میان بگذارید. 

  4. لیستی از داروهایی که مصرف می کنید تهیه کرده و به پزشک ارائه دهید: لیستی از داروهایی مانند داروهای موجود در بازار، ویتامین ها و یا مکمل ها که مصرف می کنید، را تهیه کرده و به پزشک خود ارائه دهید. اگر هر گونه ضد دردی مصرف می کنید، به علاوه مقدار آن را، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. 

  5. سوالاتی را که باید از پزشک خود بپرسید: قبل از مراجعه به پزشک لیستی از سوالات لازم آماده کنید. سوالات مهمی که برای زخم معده می توانید بپرسید، در ادامه بیان می شوند. 

پرسش های بیمار از پزشک 

  • مهم ترین علت علائم مشاهده شده در من چیست؟ 
  • آیا این نشانه ها، علت های دیگری هم دارند؟
  • چه آزمایشاتی برای درمان لازم است و تا آمادگی برای این آزمایشات چه کارهایی لازم است انجام دهم؟ 
  • آیا این شرایط موقتی است یا دائمی؟ 
  • چه درمانی برای این بیماری پیشنهاد می دهید؟ از چه زمانی بهتر است این درمان را آغاز کنم؟ 
  • در صورت بهبود نیافتن این علائم، چه باید کرد؟ 
  • آیا رژیم غذایی خاصی را باید دنبال کنم؟ 
  • آیا برای داروهایی که تجویز می کنید، جایگزینی هم وجود دارد؟ 
  • من دارای بیماری های دیگری هم هستم. چگونه می توانم آنها را همزمان کنترل کنم؟ 
  • آیا بروشور یا لیست لیست چاپ شده ای که همیشه همراه داشته باشم، وجود دارد؟ وب سایت خاصی در این رابطه وجود دارد؟ 
  • چه عاملی باعث پیشرفت این زخم ها می شود؟ 

علاوه بر سوالاتی که آماده کرده اید تا از پزشک خود بپرسید، اگر هر زمانی احساس مشکل کردید و مطلبی را متوجه نشدید، حتا مجددا به پزشک خود مراجعه کنید. 

پرسش های پزشک از بیمار

پزشک نیز از شما سوالاتی خواهد پرسید. بهتر است برای پاسخ به این سوالات آماده باشید و به این طریق زمان خود را ذخیره کنید. پزشک ممکن است سوالات زیر را بپرسد: 

  • اولین بار که این علائم را مشاهده کردید، چه زمانی بود؟ 
  • آیا این علائم مداوم هستند یا متناوب؟
  • شدت این علائم چه میزان است؟
  • آیا زمانی که گرسنه می شوید، این علائم بدتر می شوند؟ 
  • آیا موردی هست که علائم را در شما تشدید کند؟ 
  • چه عواملی باعث تشدید این علائم می شوند؟ 
  • آیا از آسپرین یا ضد درد مصرف می کنید؟ به چه اندازه از این داروها مصرف می کنید؟ 
  • آیا حالت تهوع دارید یا استفراغ می کنید؟ 
  • آیا تاکنون خون یا ماده ی سیاه رنگ بالا آورده اید؟ 
  • آیا تاکنون در مدفوع خود خون مشاهده کرده اید، یا مدفوع شما یک ماده ی سیاه رنگ قیری بوده است؟ 
  • برای بهبود این علائم چه اقداماتی انجام داده اید؟ 

در مدتی که منتظر ملاقات پزشک خود هستید، بهتر است از سیگار کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی، غذاهای ادویه دار و از قرار گرفتن در موقعیت های استرس زا اجتناب کنید. 


درمان و داروهای مناسب
مطب-پزشک

چگونگی درمان زخم معده بستگی به علت آن دارد. درمان ها عبارتند از:

  • تجویز آنتی بیوتیک ها برای از بین بردن باکتری پیلوری: اگر این باکتری در دستگاه گوارش شما یافت شود، پزشک برای از بین بردن آن ترکیبی از آنتی بیوتیک ها را تجویز خواهد کرد. احتمالا مصرف آنتی بیوتیک ها و داروهای کاهنده ی اسید معده، تا دو هفته طول بکشد. 

  • داروهایی که تولید اسید را متوقف کرده و بهبود را سرعت می بخشند: مهار کننده های پمپ پروتون ها با متوقف کردن فعالیت بخش های تولید کننده ی اسید، اسید معده را کاهش می دهند. 

    این داروها عبارتند از برخی دارهای موجود در بازار، امپرازول، لانزوپرازول، اسموپرازول (نکسیوم) و پنتوپرازول (پروتونیکس). استفاده طولانی مدت از این مهار کننده ها، به ویژه به مقدار زیاد، خطر شکستگی لگن، مچ و ستون فقرات را افزایش می دهد. در این مواقع از پزشک خود در مورد یک مکمل کلسیم صحبت کنید. 

  • داروهایی که تولید اسید را کاهش می دهند: مسدود کننده های اسید – که مسدود کننده های هیستامین (H-2) نیز نامیده می شوند – میزان اسید وارد شده به سیستم گوارش را کاهش می دهند که این امر باعث بهبود سریعتر زخم های معده و سیستم گوارشی می شود. 

    برخی مسدود کننده های موجود در بازار عبارتند از رانیتیدین (زانتک)، فاموتیدین (پپسید)، سایمتیدین و نیزاتیدین (اکسید). 

  • آنتی اسیدهایی که اسید معده را خنثی می کنند: پزشک یک داروی آنتی اسید برای افراد مبتلا به زخم معده تجویز می کند. آنتی اسیدها می توانند اسید موجود در معده را خنثی کرده و درد را به سرعت تسکین دهند. عوارض جانبی مربوط به این دارو عبارتند از یبوست یا اسهال ( که بستگی به ترکیبات اصلی دارو دارد.). آنتی اسیدها فقط باعث کاهش درد می شوند و در بهبود این بیماری کمکی نمی کنند. 

  • داروهایی که از دیواره ی داخلی معده و روده کوچک محافظت می کنند: در برخی موارد پزشک داروهایی به نام cytoprotective  را تجویز می کند که از بافت های داخلی معده و روده ی کوچک محافظت می کند. برخی از این داروها عبارتند از سوکرالفیت، میزوپروستول و بیسموت ( که بدون نسخه نیز تجویز می شود.). 

بیشتر بدانید : رانیتیدین چیست؟ موارد مصرف قرص رانیتیدین را بدانید

پیگیری های پس از درمان 

درمان های زخم معده معمولا معمولا موفقیت آمیز است. اما اگر علائم بیماری شدید باشند و یا با وجود اتمام دوره ی درمان، همچنان علائم را مشاهده می کنید، پزشک برای کشف علت اصلی این امر، آندوسکوپی را تجویز خواهد کرد. 

به علاوه برای اطلاع از میزان بهبود زخم معده، پس از اتمام دوران درمان نیز پزشک آندوسکوپی را توصیه خواهد کرد. در مورد دیگر آزمایشات مربوط به پس از دوره ی درمانی، حتما با پزشک خود کشورت کنید. 


اگر زخم معده درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

مشکلات گوارشی و زخم های معده که درمان نمی شوند، زخم های مقاوم به درمان نامیده می شوند. دلایل زیادی برای مقاومت این زخم ها به درمان وجود دارند که عبارتند از:

  • مصرف نکردن داروها طبق دستورالعمل پزشک 
  • وجود باکتری های پیلور که در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند 
  • مصرف مداوم تنباکو
  • مصرف مداوم ضد دردهایی که احتمال بروز زخم معده را افزایش می دهند. 

به ندرت پیش می آید که عوامل زیر باعث بروز زخم معده شوند: 

  • تولید بیش از حد اسید معده که در سندروم زولینگر الیسون* Zollinger-Ellison Syndrome  رخ می دهد. 
  • عفونتی به غیر از عفونت مربوط به باکتری پیلوری 
  • سرطان معده
  • بیماری های دیگری که باعث بروز زخم در معده و روده ی کوچک می شوند، برخی بیماری کرون می باشد.
     

درمان زخم های مقاوم به طور کل شامل حذف فاکتورهایی است که در درمان این بیماری تداخل دارند و به علاوه استفاده از آنتی بیوتیک ها نیز توصیه می شود. 

سندروم زولینگر الیسون Zollinger-Ellison Syndrome: یک بیماری است که مشخصه اصلی آن: افزایش ترشح اسید معده در اثر تومور ترشح‌کننده گاسترین می‌باشد و سبب زخم‌های شدید در دستگاه گوارش می‌گردد. 


سبک زندگی و درمان های خانگی

با انجام اقدامات زیر می توانید از دردهای مربوط به زخم معده رها شوید:

  • انتخاب یک رژیم غذایی مناسب: رژیم غذایی که انتخاب می کنید بهتر است حاوی سبزیجات، میوه ها و همه ی غلات باشد. نخوردن غذاهای دارای ویتامین بهبود زخم های دستگاه گوارش را برای بدن دشوار می سازد. 

  • تعویض ضد درد: اگر به طور مرتب ضد درد مصرف می کنید، با پزشک خود مشورت کنید. شاید استامینوفن گزینه خوبی برای شما باشد. 

  • کنترل استرس: ممکن است استرس علائم زخم معده را بدتر سازد. دقت کنید چه عواملی باعث بروز استرس در شما می شوند. گاهی وقت ها استرس اجتناب ناپذیر است، اما به هرحال باید یاد بگیرید که با آن مقابله کنید. 

  • سیگار نکشیدن: سیگار کشیدن بر روی لایه ی محافظ داخلی معده تاثیر بگذارد و باعث شود معده آسیب پذیر شده و احتمال بروز زخم معده افزایش یابد. علاوه بر اینها سیگار کشیدن اسید معده را نیز افزایش می دهد. 

  • اجتناب از نوشیدن الکل: مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی باعث تحریک و ساییده شدن مخاط داخلی معده و روده شده و التهاب و خونریزی را در پی دارد. 

بیشتر بدانید : درمان زخم معده با نسخه ای ساده در طب سنتی

بیشتر بدانید : عوارض جبران ناپذیر دود دست دوم از جنینی تا بزرگسالی

پیشگیری

می توانید با اقدامات زیر خطر بروز زخم معده را کاهش دهید:

  • محافظت از خود در برابر عفونت: چگونگی انتشار باکتری هلیکوباکتر پیلوری مشخص نیست، اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این باکتری در بین افراد و به علاوه از طریق آب و غذا، انتقال پیدا می کند. از طریق شستن دست ها با صابون و خوردن غذاهایی که کاملا طبخ شده، از عفونت ها پیشگیری کنید. 

  • نسبت به ضد دردها محتاط باشید: اگر ضددردهایی مصرف می کنید که خطر بروز زخم معده را افزایش می دهد، اقداماتی برای کاهش خطر بروز این مشکا انجام دهید. به عنوان مثال دارو را با وعده های غذایی خود مصرف کنید. 

با پزشک خود در رابطه با کمترین میزان ممکن مصرف ضد دردها مشورت کنید. در زمان مصرف این داروها به هیچ وجه از مشروبات الکلی مصرف نکنید، چرا که احتمال بروز زخم معده را نیز افزایش می دهد. 


بیشتر بدانید : 10 علامت زخم معده را بشناسید

بیشتر بدانید : ورم معده یا گاستریت Gastritis چیست و چطور درمان می شود؟

بیشتر بدانید : چه غذاهایی برای زخم معده مفید و چه غذایی دشمن زخم معده است؟

بیشتر بدانید : از کجا بفهمیم زخم معده داریم؟

بیشتر بدانید : اگر زخم معده دارید، بخوانید


تهیه و ترجمه: گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
اختصاصی سیمرغ