سیب زمینی یک خوراکی سالم است یا ناسالم؟
سیب زمینی یک سبزی ریشه ای فوق العاده و همه کاره است که در انواع غذاها در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد.در حالی که بیشتر مردم سبزیجات را جزو خوراکی های سالم به حساب می آورند ، ولی سیب زمینی برایشان تا حدودی چالش برانگیز است.
به خاطر وجود محتوای نشاسته ای سیب زمینی، بسیاری از مردم معتقدند که باید مصرف آن را محدود کرد.ضمن این که سیب زمینی معمولا همراه با غذاهای سرخ شده ناسالم و فراوری شده همراه است.
این مقاله نگاهی عمیق تر به اثرات سیب زمینی بر سلامت می اندازد.
1. سیب زمینی چیست؟
سیب زمینی نوعی غده گیاهی خوراکی است که در سراسر دنیا مصرف می شود.از نظر علمی به عنوان توبروزوم سولانوم Solanum tuberosum شناخته می شود که متعلق به خانواده گیاهان تاجریزی nightshade family of plants است.
منشاء آن به رشته کوه های آند در آمریکای جنوبی بر می گردد. سیب زمینی در حال حاضر در 160 کشور جهان با 1500 – 2000 گونه متفاوت از نظر رنگ، اندازه و محتوای مغذی، کشت می شود.با این وجود بسیاری از گونه های سیب زمینی دارای ترکیب مشابهی هستند که متشکل از گوشت نشاسته ای با یک پوشش نازک پوست سرشار از مواد مغذی است.
انواع سیب زمینی:
- سیب زمینی سفید
- سیب زمینی قرمز
- سیب زمینی زرد
- سیب زمینی آبی/بنفش
- سیب زمینی استامبولی (ریز)
سیب زمینی می تواند به صورت آب پز، بخار پز، سرخ شده، پخته یا کبابی شده در خوراکی های متنوعی مورد استفاده قرار بگیرد.
خلاصه:
سیب زمینی یک غده گیاهی خوراکی است که در سراسر جهان کشت می شود. بسیاری از گونه های سیب زمینی وجود دارد که می تواند در انواع غذاها مورد استفاده قرار بگیرد.
2. سیب زمینی سرشار از مواد مغذی متنوع است
مواد مغذی موجود در یک یک سیب زمینی متوسط:
- کالری: 168
- چربی: 0 گرم
- پروتئین: 5 گرم
- کربوهیدرات: 37 گرم
- فیبر: 4 گرم
- سدیم: 24 میلی گرم
- ویتامین C سی: 37% مقدار مورد نیاز روزانه Recommended daily intake(RDI )
- ویتامین B6 ب6: 31% مقدار مورد نیاز روزانه Recommended daily intake(RDI )
- پتاسیم: 27% مقدار مورد نیاز روزانه Recommended daily intake(RDI )
- منگنز: 20% مقدار مورد نیاز روزانه Recommended daily intake(RDI )
مواد مغذی موجود در سیب زمینی می تواند بسته به نوع آن متفاوت باشد. به عنوان مثال سیب زمینی قرمز حاوی کالری، کربوهیدرات و فیبر کمتری نسبت به سیب زمینی پوست قهوه ای است و ویتامین K و نیاسین کمتری دارد.
روشی هم که سیب زمینی را طبخ و آماده می کنید می تواند روی مواد مغذی آن تاثیر گذار باشد.با توجه به این که بسیاری از مواد مغذی سیب زمینی در پوست آن جمع شده است، پوست کندن آن می تواند بخش قابل توجهی از فیبر و محتوای مواد معدنی آن را در هر وعده حذف کند. به علاوه سرخ کردن سیب زمینی در مقایسه با روش های دیگر پخت و آب پز کردن، می تواند محتوای چربی و کالری آن را افزایش دهد. علاوه بر آن، محصولات سیب زمینی فراوری شده نیز مواد مغذی کمتری داشته و کالری، چربی و سدیم بیشتری نسبت به خود سیب زمینی دارند.
خلاصه:
سیب زمینی حاوی مقدار مناسی کربوهیدرات و فیبر و همچنین ویتامین C، ویتامین B6، پتاسیم و منگنز است. محتویات مواد مغذی آن می تواند بسته به نوع و روش پخت پز سیب زمینی متفاوت باشد.
3. سیب زمینی حاوی آنتی اکسیدان است
آنتی اکسیدان چیست؟
آنتی اکسیدان ها موادی هستند که از تشکیل رادیکالهای آزاد مضر که با اتم ها واکنش داده و در بدن جمع شده و منجر به ایجاد بیماری های مزمن می شوند، مقابله می کنند.مطالعات نشان می دهد که آنتی اکسیدان ها می توانند از انواع خاصی از بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی، دیابت و سرطان جلوگیری کنند.
سیب زمینی منبع خوبی از آنتی اکسیدان ها است. از جمله انواع خاصی مانند فلاونوئیدها flavonoids، کاروتنوئیدها carotenoids و اسید فولیک phenolic acids است. یک مطالعه فعالیت آنتی اکسیدانی سیب زمینی سفید و رنگی را مقایسه کرده و دریافتند که سیب زمینی های رنگی بیشتر در خنثی سازی رادیکال های آزاد موثر بوده اند.
مطالعه آزمایشگاهی دیگری نشان داد که آنتی اکسیدان های سیب زمینی ممکن است رشد انواع خاصی از سرطان از جمله سرطان روده بزرگ و کبد را کاهش دهند.
به خاطر داشته باشید که بیشتر مطالعات انجام شده محدود به محیط آزمایشگاهی بوده است. برای تعیین چگونگی تاثیر آنتی اکسیدان های سیب زمینی بر روی بیماری های مزمن انسان به مطالعات بیشتری نیاز داریم.
بیشتر بدانید : آنتی اکسیدان چیست؟ + منابع آنتی اکسیدان
خلاصه:
سیب زمینی حاوی آنتی اکسیدان است که ممکن است خطر ابتلا به بیماری های مزمن را کاهش دهد. اگرچه تحقیقات بیشتری برای مطالعه اثرات بالقوه آن در انسان مورد نیاز است.
4. سیب زمینی حاوی نشاسته مقاوم است
نشاسته مقاوم Resistant Starch چیست؟
نشاسته مقاوم نوعی نشاسته است که در روده کوچک هضم نمی شود. در عوض، از روده بزرگ عبور می کند، جایی که می تواند باکتری های مفید روده را تغذیه کند.
سیب زمینی منبع خوب نشاسته مقاوم است، سیب زمینی هایی که پخته و سرد شده اند دارای بالاترین مقدار نشاسته مقاوم هستند. نشاسته منافع سلامتی زیادی برای بدن دارد، به خصوص کنترل قند خون و حساسیت به انسولین.
در یک مطالعه، 10 شرکت کننده، به مدت 4 هفته روزانه 30 گرم نشاسته مقاوم مصرف نمودند. آن ها متوجه شدند که نشاسته مقاوم 33 درصد حساسیت به انسولین را بالا می برد.در یک مطالعه دیگر، 10 شرکت کننده مکمل هایی با 50 گرم نشاسته سیب زمینی خام استفاده نمودند. آنها شاهد کاهش سطح قند خون و افزایش سیری و پری بودند.
در حالی که سیب زمینی خام هم دارای نشاسته مقاوم است ولی سیب زمینی معمولا به صورت پخته استفاده می شود که پختن، باکتری ها را کشته و همچنین سطح آنتی نیوترینت antinutrients ها (ترکیبات طبیعی یا مصنوعی که در جذب مواد غذایی دخالت دارند) را کاهش می دهد که سبب اختلال در جذب مواد غذایی می شود.
علاوه بر این، نشاسته مقاوم ممکن است مزایای دیگری از جمله: کاهش مصرف مواد غذایی، افزایش جذب مواد غذایی و بهبود سلامت دستگاه گوارش را داشته باشد.
خلاصه:
سیب زمینی حاوی نشاسته مقاوم است که می تواند قند خون را کنترل کند، باعث سلامت دستگاه گوارش شود، جذب مواد مغذی و سیری را بهبود بخشد.
5. سیب زمینی سیر کننده است
سیب زمینی به عنوان یکی از سیر کننده ترین خورکی های در دسترس شناخته می شود.یک مطالعه شاخص سیری برای غذاهای رایج، با دادن غذاهای مختلف به 11 – 13 شرکت کننده، خوراکی های مختلف را از نظر سیر کنندگی رتبه بندی نموده است. سیب زمینی آب پز بالاترین رتبه سیری را به اندازه 7 برابر نان کروسانت croissants که پایین ترین شاخص سیری را بدست آورده است، بود.مطالعه ای دیگر مصرف برنج، سیب زمینی، پاستا و تاثیر آن ها بر سیر شدن 11 شرکت کننده را مقایسه نمود. در این مطالعه مشخص شد که سیب زمینی سیر کننده تر بوده و منجر به کاهش بیشتر کالری مصرفی شده است.
پوست سیب زمینی حاوی مقادیر خوبی از فیبر است که در بدن هضم نشده و به آرامی در دستگاه گوارش حرکت می کند و موجب ایجاد احساس پری و کاهش گرسنگی می شود.
خلاصه:
مطالعات نشان می دهد که سیب زمینی می تواند سیری را افزایش داده و به لطف محتوای فیبر با چگالی بالا گرسنگی را کاهش دهد.
6. شکل های خاصی از سیب زمینی ممکن است باعث افزایش وزن شوند
برخی مطالعات ارتباط مثبت بین خوردن انواع خاصی از سیب زمینی و محصولات تهیه شده با سیب زمینی با افزایش وزن را نشان داده اند.یک مطالعه در سال 2009 که روی 42696 شرکت کننده در یک دوره 5 ساله انجام شده است نشان داد که خوردن سیب زمینی با افزایش دور کمر در زنان همراه بوده است.
مطالعه ای دیگر روی الگوی رژیم غذایی 120 هزار شرکت کننده بوده است.این مطالعه نشان داد که سیب زمینی و چیپس سیب زمینی فراوری شده دو تا از بزرگترین همکاران افزایش وزن هستند، هر وعده از آن ها در روز به ترتیب و به طور متوسط باعث افزایش وزن 0.58 و 0.77 کیلویی می شوند. با این حال مهم این است که اغلب آن ها را به چه شکلی استفاده می کنید، این که چه مقدار در یک وعده مصرف می کنید و به چه شکلی آماده شان نموده اید.
ولی سایر مطالعات هیچ گونه ارتباطی بین مصرف سیب زمینی و دور کمر و یا چاقی پیدا نکرده اند.برخی از محصولات فراوری شده سیب زمینی مانند سیب زمینی سرخ شده فرانسوی و چیپس ها، حاولی کالری و چربی بیشتری نسبت به سیب زمینی آب پز، بخار پز یا کبابی دارند. کالری بیش از حد، صرف نظر از منبع غذا می تواند منجر به افزایش وزن شود.
اگر سیب زمینی فراوری نشده به حد اعتدال و به عنوان بخشی از رژیم غذایی متعادل مصرف شود، بعید است که منجر به افزایش وزن شود.
بیشتر بدانید : چیپس بد است، چیپس خانگی بدتر!
خلاصه:
برخی مطالعات نشان می دهد که خوردن سیب زمینی و محصولات فراوری شده سیب زمینی ممکن است منجر به افزایش وزن شود. با این حال وقتی در حد اعتدال مصرف شود، بعید است که خود سیب زمینی به تنهایی منجر به افزایش وزن قابل توجهی شود.
7. سیب زمینی حاوی گلیکو آکالوئید Glycoalkaloids است
گلیکو آلکالوئید چیست؟
گلیکو آلکالوئید یک خانواده سمی بالقوه از ترکیبات شیمیایی است که در گیاهان خانواده تاجریزی nightshade (نوعی سم که در گیاهان دارویی استفاده می شود) مشاهده می شود.
سیب زمینی حاوی گلیکو آلکالوئید است، از جمله دو نوع خاص به نام های سولانین solanine و چاکونین chaconine. به خصوص سیب زمینی سبز مقدار بالایی گلیکو آلکالوئید دارد. وقتی سیب زمینی در معرض نور قرار می گیرد، مولکولی به نام کلروفیل chlorophyll تولید می کند که باعث سبز شدن رنگ سیب زمینی می شوند. اگرچه تولید کلروفیل لزوما نشان دهنده فساد سیب زمینی نیست ولی قرار گرفتن در معرض نور می تواند غلظت گلیکو آلکالوئید را افزایش دهد.
زمانی که گلیکو آلکالوئید در مقادیر بالا مصرف شود می تواند سمی بوده و اثرات سوء بهداشتی داشته باشد. یک مطالعه روی حیوانات نشان داده است که گلیکو آلکالوئید موجود در سیب زمینی می تواند روی سلامت دستگاه گوارش تاثیر گذاشته و حتی باعث تشدید بیماری التهابی روده شود.سایر علائم مسمومیت گلیکو آلکالوئید شامل خواب آلودگی، افزایش حساسیت، خارش و علائم گوارشی است.
با این حال تا زمانی که گلیکو آلکالوئید به میزان طبیعی مصرف شود بعید است باعث ایجاد اثرات منفی در بدن شود. در یک مطالعه در سال 2005 به شرکت کنندگان پوره سیب زمینی با غلظت گلیکو آلکالوئید 20 میلی گرم در هر 100 گرم سیب زمینی داده شد که بالاتر از میزان رسمی اعلام شده ایمن آن است، و هیچ گونه عوارض جانبی ای مشاهده نشد.
حدود 60 – 70 دصد از محتوای گلیکو آلکالوئید سیب زمینی در پوست آن یافت می شود.غذاهایی که در آنها سیب زمینی با پوستش استفاده می شود و در روغن سرخ می شوند حاوی 3.6 – 13.7 میلی گرم و 1.6 – 10.5 میلی گرم سولانین و چاکونین در هر 100 گرم سیب زمینی باشد.
برای به حداقل رساندن میزان گلیکو آلکالوئید؛ نگهداری مناسب سیب زمینی ضروری است. نگهداری سیب زمینی در دمای پایین تر و به دور از نور می تواند از تشکیل گلیکو آلکالوئید جلوگیری کند.
خلاصه:
سیب زمینی حاوی گلیکو آلکالوئید است که می تواند در مقادیر بالا سمی باشد. ذخیره سازی سیب زمینی در دمای پایین تر و به دور از نور خورشید می تواند باعث کم تر تولید شدن محتوای گلیکو آلکالوئید شود.
8. چگونه می توانیم سیب زمینی را به شکل سالم تری مصرف کنیم؟
هنگامی که سیب زمینی در حد اعتدال مصرف شود می تواند یک گزینه عالی در رژیم غذایی شما باشد. سیب زمینی حاوی مقادیری خوبی از فیبر و مواد مغذی است به علاوه این که بسیار سیر کننده و در ضمن همه کاره است. با این حال روش آماده سازی شما می تواند تفاوت بزرگی در شرایط تغذیه ای شما ایجاد نماید.
بسیاری از مواد مغذی سیب زمینی در پوست آن هستند بنابراین مصرف گوشت و پوست آن باهم می تواند حداکثر میزان فیبر، ویتامین و مواد معدنی را به هر وعده ما اضافه کند.
انتخاب یک روش پخت پز سالم هم مهم است. پختن سیب زمینی به جای خام خوردن آن می تواند باعث کشتن باکتری ها و شکستن آنتی نیوترینت antinutrients ها (ترکیبات طبیعی یا مصنوعی که در جذب مواد غذایی دخالت دارند) شده و در نتیجه در جذب مواد مغذی آن اختلال ایجاد نماید. پختن، آب پز کردن و بخار پز کردن سیب زمینی در مقایسه با سرخ کردن، بهترین گزینه از نظر به حداقل رساندن چربی و کالری آن است.
علاوه بر این استفاده از سیب زمینی کامل به جای محصولات فراوری شده سیب زمینی می تواند محتوای چربی، کالری و سدیم آن را کاهش دهد.
خلاصه:
نگه داشتن پوست سیب زمینی، انتخاب مواد خوراکی مغذی برای پر کردن داخل سیب زمینی و انتخاب سیب زمینی پخته، آب پز یا بخارپز بجای سرخ کردن، می تواند مصرف سیب زمینی را سالم تر نماید.
نتیجه گیری:
سیب زمینی حوای مقدار بالایی ویتامین، مواد معدنی، آنتی اکسیدان، فیبر و نشاسته مقاوم است. با این حال سیب زمینی می تواند اثرات منفی بالقوه ای هم داشته باشد از جمله افزایش وزن و افزایش فشار خون به ویژه هنگامی که در مقادیر زیاد مصرف شود.
در نهایت، اندازه و روش پخت پز تاثیر زیادی روی تاثیر سیب زمینی بر بدن و روی سلامت دارند. هنگامی که سیب زمینی را در حد اعتدال و با یک روش سالم مصرف کنید می تواند مواد مغذی زیادی به رژیم غذاییتان اضافه نماید.
بیشتر بدانید : سیب زمینی تنوری یا آب پز، کدام سالم تر است؟
بیشتر بدانید : سیب زمینی هایی که پوست شان سبز شده است را هرگز نخورید
بیشتر بدانید : افزایش قوای بدن با خوردن سیب زمینی!!
بیشتر بدانید : مراقب سم خطرناک سیب زمینی سبز رنگ باشید
تهیه و ترجمه:گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
اختصاصی سیمرغ