احترامی اگر رمان می‌نوشت چخوف ایران می‌شد!

محمدرضا علومی طنزنویس و پژوهشگر عرصه ادبیات با مقایسه کتاب "جامع الحکایات" منوچهر احترامی با رمان "اتاق شماره شش" آنتوان چخوف گفت: به عقیده من اگر احترامی رمان می‌نوشت، لقب چخوف ایران شایسته او می‌بود.

سی و یکمین و آخرین محفل ادبی شب شعر طنز "شکرخند" در سال 87 به بزرگداشت زنده‌یاد منوچهر احترامی اختصاص داشت که با حضور شاعران و طنزپردازانی مانند یوسفعلی میرشکاک، اسماعیل امینی، ابوالفضل زرویی نصرآباد، سعید بیابانکی و ناصر فیض عصر دیروز در حوزه هنری برگزار شد.

سعید بیابانکی که اجرای این برنامه را نیز بر عهده داشت، در سخنانی کوتاه با ادای احترام به زنده یاد منوچهر احترامی، گفت: احترامی به هیچ وجه راضی نبود که کسی در غم از دست رفتن‌اش گریه کند و دیدیم که مراسم تشییع او هم همانطور که خودش می‌خواست، متفاوت بود.

احترامی نویسنده‌ای جامع الشرایط بود

در ادامه محمدرضا علومی طنز نویس و پژوهشگر عرصه ادبیات هم در سخنانی در این نشست گفت: احترامی به واقع نویسنده‌ای جامع الشرایط بود و کارهای او حتی در شهرهای دورافتاده هم مخاطب داشت و آرزوی هر شاعر و نویسنده‌ای این است که اینگونه مردمی شود.

وی سپس با مقایسه کتاب "جامع الحکایات" احترامی با رمان "اتاق شماره شش" آنتوان چخوف، به شرایط خاص اجتماعی که این دو نویسنده در آن زیسته‌اند، اشاره کرد و افزود: دوره نگارش این هر دو کتاب توسط احترامی و چخوف، دوره‌ گذار جوامع ایران (اوایل سلطنت پهلوی) و شوروی از ارباب رعیتی به صنعتی بود.

علومی اضافه کرد: آن زمان هنوز در ایران نهادهای مدرن طنز جا نیفتاده بود و اساساً نگاه به جهان بنیادی نبود. در چنین شرایط بحرانی و گذاری، بسیاری از اتفاقات افتاد که ناظر بر نوعی جنون بود؛ در رمان "اتاق شماره شش" چخوف تنها کسانی فعال‌اند که دیوانه‌اند. دکترها منفعل‌اند و کم کم آنها هم به جنون کشیده می‌شوند.

این پژوهشگر گفت: در داستان "جامع الحکایات" احترامی هم همین اتفاق می‌افتد؛ در پایان داستان، پدر راوی می‌آید و از یک دیوانه پیروی می‌کند. به عقیده من اگر احترامی رمان می‌نوشت، لقب چخوف ایران شایسته او بود.

دریغ از اینکه طنزنویسان جامعه ایران نتوانستند آنچه را لازم بود از احترامی فرابگیرند

ابوالفضل زرویی نصرآباد طنزنویس هم در سخنانی با ابراز دریغ و افسوس از اینکه "طنزنویسان جامعه ایران نتوانستند آنچه را لازم بود از احترامی فرابگیرند" گفت: پیشکسوتانی مانند احترامی که در میان ما بوده و هستند، اسناد شفاهی و نانوشته‌ای از تاریخ زمان خودشان هستند و شخصیت ادبی آنها بر سندیت این اسناد صحه می‌گذارد. آنها گنجینه‌ای هستند از اسنادی ارزشمند اما گویا با مرگ آنها، اسنادشان هم با آنها به زیر خاک می‌رود.

وی افزود: بودن کسی مثل احترامی به ما این دلگرمی را می‌داد که اگر خطایی کردیم، باز هم طنز برپای خود بایستد. حکم و داوری آنها درباره درست و نادرست بودن کاری که ما می‌کنیم، ملاک و معیاری برای تشخیص سره از ناسره بود. احترامی از جمله نویسندگانی بود که به راحتی برای نویسندگان جوانتر آغوش می‌گشود و اگر کسی اندک استعدادی هم در زمینه طنز داشت، او را راهنمایی می‌کرد.

باید مانند احترامی به زبانی بنویسیم که گزمه‌ها نفهمند

یوسف علی میرشکاک دیگر طنز نویس کشورمان نیز در این مراسم، برخی طنزهای زنده یاد احرامی را متاثر از رمان‌های کافکا دانست و گفت: او کمتر به فکاهه و خنداندن مردم توجه می‌کرد و دیگر اینکه طنزهایش را معلق رها می‌کرد و بسیاری از مسائل را به حالت تعلیق درمی آورد و آن را به فهم مخاطب موکول می‌کرد.

وی افزود: مهمترین درسی که از احترامی می‌توانیم بیاموزیم این است که به تعبیر نیما "به زبانی بنویسیم که گزمه‌ها نفهمند" و به تعبیر خود احترامی "روی خط قرمز بنشینیم و رنگی نشویم" و به تعبیر من "طوری طنز بنویسیم که کسی دستگیر نشود".

در ادامه این برنامه اسماعیل امینی شاعر در سخنانی با انتقاد از فضای یاس‌آور فعلی در پاره‌ای موضوعات، گفت: در زمانه‌ای عجیب قرار گرفته‌ایم و گویی اصلاً احساس نیاز به اینکه چیزی یاد بگیریم، در ما وجود ندارد؛ برخی تفریحات واقعاً ناسالم که اسم شعر طنز هم روی خود گذاشته‌اند، به سرعت نور منتشر می شوند و انگار کتاب "حسنی نگو یه دسته گل" (اثری از احترامی) و "کیم جونگ ایل نگو یه دسته گل!" (اثر جعلی منتسب به زنده یاد احترامی) هیچ تفاوتی با هم ندارند!

کسانی مانند احترامی واقعاً جایگزین ندارند

وی افزود: در چنین شرایطی از دست دادن بزرگانی مانند احترامی دریغ بزرگی است چرا که واقعاً جایگزین ندارند. ما به شرایطی رسیده‌ایم که شکل گیری شخصیت‌هایی مانند منوچهر احترامی سخت شده است. دیگر تعداد بزرگانی مانند او که نگران زبان فارسی، قصه، شعر، ادبیات و طنز باشند، واقعاً معدود شده است.