دسته بندی و معرفی سازهای محبوب موسیقی 

 موسیقی هنری است که عناصر اصلی تشکیل دهنده در آن ترکیبی از صدا و سکوت است. موسیقی را به عنوان هنری به جهت بیان احساسات می‌شناسند و مهم‌ترین چیزی که در نواختن آن وجود دارد، رعایت ریتم و صدای تولید شده است. آیا می‌دانید که بیش از 1500 ساز موسیقی در دنیا وجود دارد؟ ما در طول این مطلب به معرفی دسته‌بندی‌های آلات موسیقی خواهیم پرداخت و بیش از 20 ساز موسیقی محبوب در جهان را برای شما نام می‌بریم تا هر چه بیشتر با این آلات موسیقی آشنا شوید، پس با ما همراه باشید.

آشنایی با دسته‌بندی سازها

در حالت کلی آلات موسیقی به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

 زهی آرشه‌ ای: این آلات موسیقی با ایجاد لرزش و ارتعاش بر روی بخش‌هایی همچون زه، تار و یا سیم منجر به تولید صدا می‌شوند.

بادی چوبی: درون این آلات موسیقی عمل تولید صدا از طریق فشار هوا به درون ساز صورت می‌گیرد.

بادی برنجی: در این نوع سازها، صدا از طریق ارتعاش لب‌های فرد نوازنده به درون بخش دهنی ساز تولید می‌شود.

کوبه‌ ای: به سازهایی اشاره دارد که از طریق ضربه، تکان، سایش و یا هر عمل دیگری که باعث نوسان در ساز شده و منجر به تولید صدا شود، سازهای کوبه‌ای گفته می‌شود.

صفحه کلیدی: به نوعی از سازها اشاره دارد که با استفاده از کیبورد نواخته می‌شود و در آن ردیفی از اهرم‌ها توسط انگشتان فشار داده می‌شوند.

پس از آشنایی با دسته‌بندی‌های مختلف سازهای موسیقی، حال بهتر است به معرفی برخی از محبوب‌ترین سازهای موسیقی در جهان بپردازیم.

پیانو (Piano)

پیانو محبوب‌ترین و برجسته‌ترین ساز موسیقی در بسیاری از کشورهای دنیا بوده و برای اولین بار یک فرد ایتالیایی به نام بارتولومئو کریستوفوری (Bartolomeo Cristofori) نسخه مدرن این ساز کیبوردی را در سال 1700 اختراع کرد.

کریستوفوری ساخته خود را clavicembalo col piano e forte نامگذاری کرد و دلیل آن هارپسیکوردی بود که می‌توانست صداهای بلند و ملایم را بنوازد. نوازندگان و دیگر دوست‌داران این ساز پس از گذشت مدت زمانی نام این ساخته را به پیانو تغییر دادند. از آن زمان تا به حال نسخه‌های مختلفی از پیانو به وجود آمده و دهه 1880 بود که پیانوی استاندارد با 88 کلید ساخته شد.

 گیتار (Guitar)

گیتار یکی دیگر از سازهای موسیقی معروف در جهان بوده که به صورت زه‌دار است و معمولا شش سیم دارد. این آلت موسیقی به شکل صاف در مقابل بدن فرد نوازنده نگه داشته می‌شود و با کمک انگشتان و یا پلکتروم نواخته می‌شود. گیتار برای اولین بار توسط فردی ایتالیایی که از خانواده نوازندگان معروف بود ساخته شد. وی گائتانو ویناچیا (Gaetano Vinaccia) نام داشت، ویناچیا به همراه برادرش گیتار شش سیم را در حدود سال 1776 اختراع کردند. امروزه انواع مختلفی از گیتارها همچون گیتارهای آکوستیک، الکتریک، دوازده سیم و استیل وجود دارند.

در حال حاضر از انواع گیتار در سبک‌های مختلف موسیقی استفاده می‌شود که اصلی‌ترین آنها عبارت از موارد زیر هستند:

• راک (rock)
• پانک (punk)
• متال (metal)
• پاپ (pop)
• جز فیوژن (jazz fusion)
• فولک (folk)
• کلاسیک (classical)

درام (Drum Kit)

هزاران سال است که مردم درام می‌زنند و به همین دلیل بوده که این آلت موسیقی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سازهای موسیقی جهان شناخته می‌شود. تاریخچه این نوع ساز که کوبه‌ای است به 5500 سال پیش از میلاد در کشور چین برمی‌گردد. در آن زمان بیشتر درامرها به جای چوب با کمک دستان خود این ساز را می‌زدند تا اینکه در سال 1300 چوب‌های مخصوص درام به وجود آمد.

فلوت (Flute)

فلوت از جمله سازهای بادی چوبی بوده که قدمت باستانی آن به دوران پارینه سنگی باز می‌گردد. اولین فلوت‌ها کلید نداشتند و تنها حاوی یک دهانه و هفت سوراخ به جهت قرارگیری انگشتان بودند. در قرن هفدهم، سازندگان فلوت یک کلید واحد به این ساز اضافه کردند. فلوت‌های متداولی که امروزه وجود دارند از فلز ساخته می‌شوند و کلیدهای متعددی دارند که این نوع فلوت‌ها برای اولین بار در سال 1847 ساخته شدند.

 ویولن (Violin)

اولین نوع سازهای زهی آرشه‌ای که در شرق و در قرون وسطی ظاهر شدند، ساز ویلون بود. این ساز زهی آرشه‌ای با نام Fiddle در اواخر قرون وسطی در اروپا ظهور کرد. ویولن‌های اولیه بسیار شبیه به ویولن‌های امروزی هستند و برحسب گفته‌ها ویولن در حدود سال 1550 توسط آندره آماتی ساخته شد. بیشتر ویولن‌ها دارای بدنه‌ای چوبی و توخالی هستند و معمولا دارای چهار یا پنج سیم هستند و بیشتر با کشیدن یک کمان بر روی سیم‌های آن و یا با استفاده از انگشتان نواخته می‌شوند.

گیتار الکتریک (Electric guitar)

گیتار الکتریک، گیتاری بوده که برخلاف گیتار آکوستیک به یک تقویت خارجی نیاز دارد. این نوع گیتار از یک یا چند پیکاپ به جهت تبدیل ارتعاش سیم‌ها به سیگنال‌های الکتریکی استفاده می‌کند و در نهایت صدای آن توسط بلندگوها بازتولید می‌شود.

گیتار بیس (Bass guitar)

گیتار بیس کم صداترین عضو خانواده گیتار بوده و یک ساز زهی است که از نظر ظاهر و ساختار شبیه به گیتار الکتریک یا آکوستیک است اما طول گردن آن بلندتر بوده و معمولا چهار تا شش سیم و کورس دارد. از اواسط دهه 1950 گیتار بیس تا حدودی جایگزین کنترباس در موسیقی‌های رایج شد.

ساکسیفون (Saxophone)

ساکسیفون یک نوع ساز بادی با بدنه مخروطی شکل بوده که معمولا از برنج ساخته می‌شوند. این ساز تک نی بوده و زمانی که نی بر روی قطعه دهنی به لرزه در آید منجر به ایجاد موج صوتی در داخل بدنه ساز شده و صدا تولید می‌شود. گام صداهای تولید شده با باز و بسته شدن سوراخ‌هایی که بر روی بدنه این ساز وجود دارد کنترل می‌شود.

ویولن سل (Cello)

ویولن سل که آن را به صورت ویولنسل نیز می‌نویسند یکی از جمله سازهای زهی آرشه‌ای و از خانواده ویولن بوده و صدایی را تولید می‌کند که هیچ ساز گروهی نمی‌تواند با آن رقابت کند. این ساز بسیار کامل بوده و می‌تواند تقریبا با هر ساز دیگری همراهی کرده و نواخته شود.

شیپور (Bugle)

یکی از ساده‌ترین سازهای بادی برنجی که معمولا بدون دریچه و سایر وسایل تغییر دهنده گام ساخته شده است، شیپور نام دارد. درون این ساز هیچ‌گونه کلید به جهت تغییر گام وجود نداشته و فرد نوازنده با کمک تغییر حالت‌های لب و دهن خود می‌تواند منجر به تغییر نت‌ها شود.

ریکوردر (Recorder)

ریکوردر از خانواده آلات موسیقی بادی چوبی بوده و دارای 7 سوراخ بر روی ساز بوده که می‌توان سه سوراخ را با دست بالایی و چهار سوراخ را با دست پایینی نواخت. ریکوردر به عنوان یکی از آسان‌ترین ابزار موسیقی به جهت یادگیری شناخته می‌شود و در بسیاری از مدارس در سال‌های اولیه تحصیل این آلت موسیقی را به کودکان آموزش می‌دهند. ریکوردرها می‌توانند از جنس پلاستیک یا چوب باشند اما نوع چوبی آن نسبت به نوع پلاستیکی صدای غنی‌تری دارد.

چنگ (Harp)

چنگ یک ساز موسیقی زهی بوده که دارای تعدادی سیم مجزا است و در زاویه‌ای نسبت به صفحه صوتی اجرا می‌شود. رشته‌های موجود بر روی این ساز با کمک انگشتان نواخته می‌شود و نواختن آن به روش‌های مختلفی همچون ایستاده یا نشسته انجام می‌شود. رایج‌ترین شکل این ساز مثلثی بوده و برخی از آنها دارای چندین ردیف رشته و پیوست پدال هستند.

طبل بانگو (Bongos)

طبل بانگو یک ساز کوبه‌ای بوده که خواستگاه آن آفریقا است و از یک جفت طبل کوچک دستی با انتهایی باز در اندازه‌های مختلف تشکیل شده است. این طبل‌ها مجموعه‌ای از دو طبل به هم چسبیده هستند که یکی کوچک با صدای بلند و دیگری بزرگ با صدایی کم‌تر است. این طبل را با کمک هر دو دست زده می‌شود و از جمله قدیمی‌ترین سازها بوده و در اشکال مختلفی در سراسر جهان وجود دارد.

تنبور (Tanbur)

تنبور یک ساز زهی بوده که در انواع مختلف با گردنی دراز وجود دارد و منشا آن آسیای جنوبی و مرکزی است. این نوع ساز در سنت‌های عامیانه استفاده می‌شود و در موسیقی سنتی ایران، هند، ارمنستان، افغانستان، آذربایجان، پاکستان، ترکیه، تاجیکستان، قزاقستان و ازبکستان از آنها استفاده می‌شود.

 یوکللی (Ukulele)

یوکللی عضوی از خانواده سازهای زهی بوده که منشا آن به کشور پرتغال برمی‌گردد و استفاده از آن در کشور هاوایی بسیار رایج است. این ساز موسیقی معمولا از چهار رشته نایلونی تشکیل شده و صدای آن بسته به اندازه و ساختاری که دارد متفاوت از دیگری خواهد بود. این ساز موسیقی شبیه به یک گیتار کوچک بوده و به اندازه یک گیتار معمولی به نوک انگشتان آسیب نمی‌رساند.

کیبورد (Keyboard)

در حالت کلی کیبورد موزیکال مجموعه‌ای از اهرم و کلیدهای فشرده شده‌ای بوده که مجاور یک آلت موسیقی است. صفحه‌کلیدها معمولا حاوی کلیدهایی به جهت نواختن دوازده نت موسیقی غربی هستند و ترکیبی از کلیدهای بزرگ و کشیده‌تر و کلیدهای کوچک و کوتاه‌تر هستند که در فاصله یک اکتاو تکرار می‌شوند.

فشار دادن یک کلید بر روی کیبورد موجب می‌شود که ساز صداهایی تولید کند. متداول‌ترین ساز صفحه کلیدها، پیانو بوده و به همین دلیل طرح صفحه کلیدها نیز اغلب با عنوان صفحه کلید پیانو شناخته می‌شوند.

 سنتور (Santur)

سنتور یکی از سازهای موسیقی ایرانی بوده که به صورت زهی طراحی شده و دارای سیم‌هایی بوده که برخلاف گیتار و سایر آلات زهی، سیم‌های آن به وسیله ابزاری چکش مانند و کوچک کوبیده می‌شود. بیشتر سنتورها برای نواختن هر نت، دو یا چند رشته فلزی دارند که معمولا بر روی یک تخت از جنس چوب کشیده شده‌اند. قاب این ساز شکلی شبیه به ذوزنقه داشته و به طور معمول در سمت راست و چپ آن شیب وجود دارد تا عمل نواختن سهولت پیدا کند. این آلت موسیقی ایرانی احتمالا در حدود قرن پانزدهم وارد اروپای مرکزی شد.

کنگا (Congas)

ساز موسیقی کنگا که آن را با نام تومبادورا نیز می‌شناسند، یک نوع ساز کوبه‌ای بوده که طبل‌های بلند و باریکی داشته و خواستگاه آن کشور کوبا است. کنگاها در ابتدا در سبک‌های موسیقی آفریقایی-کوبایی با نام کنگا و رومبا استفاده می‌شدند و به دنبال نوآوری‌های متعدد در نوازندگی و ساخت و ساز انواع کنگاها، این ساز در اواسط قرن بیستم بین المللی شد و به شکل رایج در سبک‌های موسیقی مختلف مورد استفاده قرار گرفت.

طبل کوچک (Snare drum)

طبل کوچک که آن را با نام‌هایی همچون تله‌درام یا درام جانبی نیز می‌شناسند یک نوع ساز کوبه‌ای بوده و دارای یک سری سیم‌های سفت و کشیده شده بر روی پوست پایینی است که می‌توانند در هنگام ضربه زدن با چوب مخصوص درام منجر به ایجاد صدای تند و تیزی شوند. از این نوع طبل‌ها بیشتر در ارکسترها، گروه‌های موسیقی، راهپیمایی، رژه‌ها و غیره استفاده می‌شود.

دایره‌ زنگی (Tambourine)

دایره‌زنگی یک نوع ساز موسیقی از خانواده سازهای کوبه‌ای بوده و از یک قاب که اغلب از جنس چوب یا پلاستیک هستند و در بین آنها از “زیل” یا “حلقه‌های انگشتی” استفاده شده ساخته می‌شوند. دایره‌زنگی‌ها اغلب با ست‌های ضربی معمولی استفاده می‌شوند. این نوع ساز را می‌توان بر روی پایه‌ای به عنوان بخشی از درام نصب کرد و آن را با کمک چوب نواخت و یا اینکه آن را در دست نگه داشته و با تکان دادن یا ضربه زدن نواخت.

دایره‌زنگی در اشکال مختلفی وجود دارد که رایج‌ترین آنها به شکل دایره‌ای است. این آلت موسیقی در انواع مختلفی از موسیقی یافت می‌‎شود و می‌توان آنها را در سبک‌های موسیقی زیر دسته بندی کرد:

• موسیقی کلاسیک
• موسیقی ایرانی
• موسیقی‌های محلی همچون ترکی، یونانی، ایتالیایی، فرانسوی و غیره
• موسیقی سامبا
• موسیقی انجیل
• موسیقی پاپ
• موسیقی کانتری
• موسیقی راک
• و غیره

لوت (Lute)

لوت یک ساز زهی با گردن و پشتی گرد و عمیق بوده که حفره‌ای توخالی را در بر می‌گیرد و معمولا دارای یک سوراخ در قسمت بدنه ساز است. لوت دارای سیم‌هایی بوده که به گیره‌ها یا پایه‌هایی در انتهای گردن متصل می‌شوند و دارای نوعی مکانیزم چرخشی هستند به گونه‌ای که نوازنده را قادر می‌سازند تا سیم را بر روی ساز محکم کند و یا آن را به جهت تغییر گام شل‌تر کند.

نواختن ساز لوت به گونه‌ای است که معمولا سیم‌های ساز با یک دست کنده و یا کوبیده می‌شوند و این در حالی است که دست دیگر تارهای موجود بر روی تخته را با کمک انگشتان بر روی گردن ساز فشار می‌دهد. با فشار دادن این سیم‌ها در نقاط مختلف صفحه، نوازنده می‌تواند قسمتی از سیم را که در حال ارتعاش است کوتاه یا بلندتر کند که این امر موجب می‌شود نت‌هایی بلندتر یا کوتاه‌تر تولید شود.

ماندولین (Mandolin)

ماندولین یک ساز موسیقی زهی و از خانواده لوت بوده و معمولا دارای چهار رشته سیم فلزی دوتایی است که به صورت هماهنگ کوک می‌شوند. در حالت کلی 8 سیم بر روی این ساز وجود دارد اما در حال حاضر نوع 10 و 12 سیم آن نیز وجود دارد.

سی‌ تار (Sitar)

سی‌تار یک ساز زهی بوده که خاستگاه آن شبه قاره هند است و در ابتدا در موسیقی کلاسیک هندوستانی از آن استفاده می‌شد. این ساز در قرون وسطی در کشور هندوستان اختراع شد و در قرن 16 و 17 شکوفا شد و از قرن 18 بود که این ساز به شکل کنونی ساخته شد. از اواخر دهه 1950 و اوایل دهه 1960 این ساز به شکل جهانی گسترش یافت و به طور عمومی شناخته شد.

ترومپت (Trumpet)

ترومپت یک ساز برنجی بوده که معمولا در گروه‌های موسیقی کلاسیک و جاز از آنها استفاده می‌شود. این ساز شیپور مانند در طول تاریخ به عنوان ابزاری به جهت ارسال سیگنال درون جنگ‌ها و یا هنگام شکار مورد استفاده قرار می‌گرفت و قدمتی طولانی دارد به گونه‌ای که نمونه‌های قدیمی آن به حداقل 1500 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. استفاده معمول و متداول از این ساز به عنوان یک آلت موسیقی از اواخر قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم آغاز شد.

در حال حاضر از ترومپت در سبک‌های موسیقی هنری، کنسرت، گروه‌های جاز و همچنین موسیقی‌های عامه‌پسند استفاده می‌شود. این ساز با دمیدن هوا از طریق لب‌های تقریبا بسته‌ی نوازنده نواخته می‌شود و صدایی شبیه به «وزوز» تولید می‌کند که باعث ایجاد ارتعاش موج در ستون‌های هوای داخلی ساز می‌شود. اواخر قرن پانزدهم بود که ترومپت‌ها عمدتا از لوله‌های برنجی ساخته شدند.

 آکاردئون (Accordion)

آکاردئون یکی از جمله محبوب‌ترین سازهای جهان به شمار می‌رود. آکاردئون‌ها خانواده‌ای از آلات موسیقی هستند که به صورت جعبه‌ای شکل ساخته می‌شوند. آکاردئون با فشرده شدن یا انبساط دم در هنگام فشار دادن دکمه‌ها یا کلیدها نواخته می‌شود که این امر باعث باز شدن پالت‌ها می‌شود و به هوا اجازه می‌دهد تا در نوارهای برنجی یا فولادی به نام نی‌ها جریان پیدا کنند.

این موارد با ایجاد ارتعاش در داخل بدنه ساز منجر به تولید صدا می‌کنند. آکارئون‌ها در انواع مختلفی همچون جعبه، پیانو و یا دارای دکمه وجود دارند که در بین این موارد نوع پیانوی آن محبوب‌تر است. این نوع آکاردئون از دو ردیف صفحه کلید با دکمه‌هایی که در هر ردیف قرار دارد به جهت فشردن نت‌ها تشکیل شده است.

کلارینت (Clarinet)

کلارینت از خانواده سازهای بادی چوبی بوده و دارای یک دهانه تک نی، یک لوله مستقیم و یک استوانه با سوراخ تقریبا استوانه‌ای ساخته شده که بخش پایینی این ساز به مانند انتهای یک زنگوله دارای بخشی بزرگ‌تر از بدنه‌ی ساز است.

از کلارینت بیشتر در گروه‌های کنسرت و ارکسترها استفاده می‌شود و به همین دلیل بیشتر آهنگ‌های ارکستری با کلارینت ساخته می‌شوند. با این حال از این ساز به عنوان یک ساز تکنوازی نیز استفاده می‌شود و امروزه بیش از 100 نوع مختلف از کلارینت وجود دارد.

بیشتر بدانید : 10 نمونه از قدیمی ‌ترین سازهای موسیقی زمان باستان + عکس

بیشتر بدانید : آشنایی با هشت ساز موسیقی

بیشتر بدانید : عجیب ترین و کمیاب ترین آلات موسیقی + عکس

بیشتر بدانید : آشنایی با تاریخچه ساز تار و معرفی اجزای آن + عکس

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: laklakgroup.com