19 آگوست، روز جهانی عکاسی
در دنیایی که همه چیز خیلی زود فراموش می‌شود، عکس‌ها سندی هستند که با ثبت یک لحظه، راوی تاریخ می‌شوند. لحظه کوتاهی که در قاب کوچک عکاس‌ها ثبت می‌شود، آن‌قدر قدرتمند است که می‌تواند خشم، زیبایی، ظلم، مهر، امید و اندوه نهفته در دورن خود را به چشم‌هایی که نظاره‌گر آن هستند، منتقل کند و حتی گاه به مرگ خالق خود منجر شود.
در ایران روز «عکاس» یا «عکاسی» نداریم، اما در تقویم بسیاری از کشورهای دنیا روز 19 اگست (28 مرداد) روز عکاسی نامگذاری شده است.
لوئی داگر و عکسی که ثبت کرد
وقتی لوئی داگر، عکاس فرانسوی، در سال 1837 میلادی موفق شد به فناوری ثبت تصویر بر روی صفحه نقره‌ای دست پیدا کند، دولت فرانسه روز 19 اگست 1839 یک گردهمایی در پاریس به راه انداخت و عکاسی را به عنوان هدیه‌ای رایگان برای همه مردم دنیا معرفی کرد. حالا 177 سال از آن روز می‌گذرد و عکاسی نه تنها یک فن و هنر است، بلکه به رسانه‌ای قوی در دنیای سرعت و خبر تبدیل شده است.
از آن دوره به بعد عکس ابزار قدرتمندی شد برای تاثیرگذاری و رساندن پیام. عکاسی دیگر فقط ثبت یک تصویر نبود، بلکه دنیایی بود که سال ها به حیات خود ادامه می‌داد. برخی از عکس ها معروف شدند، روی سرنوشت آدم‌ها و اتفاقات تاثیر گذاشتند و زندگی عکاسانشان را دگرگون کردند.
وینستون چرچیل بدون سیگار معروف
عکاس ها گاهی با هوشمندی شان در یک لحظه تصویری خلق می‌کنند که تا سال ها جاودانه می شود. «یوسف کارش»، عکاس ارمنی، یک روز وقتی می‌خواست از وینستون چرچیل عکاسی کند، جرئت می‌کند و می دود سیگار را از دهان چرچیل برمی دارد و از چهره جاخورده نخست وزیر عکس می‌گیرد. تصویری که بعدها تبدیل می شود به نماد «عزم راسخ بریتانیا برای رویارویی با آلمان نازی»!
یوسف کارش و پرتره معروفش از چرچیل
کارش گفته بود:«درون هر مرد و زنی رازی نهفته است و من به عنوان یک عکاس وظیفه دارم تا این را در لحظه‌ای که عکس می‌گیرم فاش کنم.»
چشم‌هایی که تغییر نکردند
دختری که تصویرش روی مجله نشنال جئوگرافیک چاپ شد، دنیا را با چشم هایش جادو کرد. این عکس را استیو مک کری از یک دختربچه افغان در یکی از اردوگاه‌های پناهندگان بمباران افغانستان در زمان حمله نیروهای شوروی سابق گرفت. او با این عکس مدال طلای مسابقه «روبرت کاپا» را گرفت.
استیو مک کری عکاس دختر افغان
بازتاب‌ها و تاثیرگذاری این عکس به حدی بود که مک کری تصمیم گرفت سوژه عکاسی اش را پس از سال ها دوباره پیدا کند و از سرنوشت او آگاهی پیدا کند. 15 سال بعد از گرفتن عکس اول، وقتی دخترک به زنی 30 ساله تبدیل شده بود، مک کری او را در یکی از مناطق دورافتاده افغانستان پیدا کرد و دوباره از او عکس گرفت. صورت دختر شکسته شده بود، اما چشم ها همان چشم ها بود.
عکس ادی آدامز بر روند جنگ ویتنام تاثیر گذاشت
گاهی یک عکس و ثبت یک لحظه از زندگی آدم های درگیر یک اتفاق، می‌تواند آن قدر مهم باشد که بر روند یک جنگ هم تاثیر بگذارد. اِدی آدامز، خبرنگار و عکاس خبرگزاری اسوشیتدپرس و مجله تایم، به خاطر عکس معروفی که سال 1968 از اعدام یک ویت کنگ در خلال جنگ ویتنام گرفت، توانست بر روند این جنگ تاثیر بگذارد.
سرنوشت یک جنگ در دست های عکاس
این عکس برنده جایزه پولیتزر و جایزه ورلد پرس شد.
خاطره میلیونی با یک منظره سرسبز
چاک اورییر، عکاس نشنال جئوگرافیک، وقتی سال 2003 در جاده روستای سونومای کالیفرنیا رانندگی می‌کرد، عکسی از منظره زیبای اطراف، آسمان آبی و زمین سرسبز این روستا گرفت که به عنوان پس زمینه ویندوز مایکروسافت از آن استفاده شد. عکسی که میلیون‌ها نفر در دنیا آن را دیده‌اند ولی عکاسش را نمی‌شناسند و نمی‌دانند منظره‌ای که می‌بینند واقعی است یا نه.
چاک اورییر و عکس معروفش روی ویندوز مایکروسافت
عکسی که عکاسش را کشت
دنیای عکس و عکاسی پر از اتفاقات پیش‌بینی نشده است. شاید وقتی عکاس یک لحظه را ثبت می‌کند، نمی‌داند همین تصویر ثبت شده چه تاثیری بر خودش، آدم‌ها و دنیا خواهد گذاشت. پیش آمده است که یک عکس و تبعات آن به حدی تاثیرگذار بوده که عکاسش را مجبور به خودکشی کرده است.
کوین کارتر با عکسی که گرفت افسرده شد و خودکشی کرد
«کودک و لاشخور» عکسی است که در سال ۱۹۹۳ توسط کوین کاتر ثبت شد و با انتشار در نیویورک تایمز، دنیا را تکان داد. دختربچه گرسنه ای که راه زیادی تا مرگ ندارد و لاشخوری که در انتظار دریدن اوست.
بیشتر بدانید : عکس خوفناکی که به داستانی غم انگیز درباره انسانیت تبدیل شد! + عکس
این عکس برنده جایزه پولیتزر عکاسی شد و نام کارتر را بر سر زبان ها انداخت، اما او که از حاشیه ها و انتقادات مربوط به این عکس به تنگ آمده بود خودکشی کرد و در یادداشتی که به جا گذاشته، نوشته بود:
«من افسرده و ناامید بودم... بدون تلفن... بدون پول برای پرداخت اجاره... بدون پول برای حمایت از کودکان... بدون پول برای پرداخت بدهی... بدون پول!!... ذهن من با خاطرات زنده ای از خشم و درد و کشتار و اجساد روی هم تلنبار شده و خانه های خالی از سکنه و کودکان گرسنه و رنجور انباشته شده است....»
این عکس ها تنها تعداد کمی از تصاویر مهمی هستند که دنیا را مسحور خود کرده‌اند. هنوز هم عکس ها با قدرتی بیشتر از گذشته و با ظهور اینترنت و شبکه های اجتماعی به تاثیرگذاری شان ادامه می دهند. هنوز هم کودکانی در غزه زندگی می‌کنند که رنج هایشان سوژه عکاسان خبری و اجتماعی دنیاست.
تحفه فرنگ در دست های ناصرالدین شاه
ایران هم پس از اختراع عکاسی از این تحفه فرنگ بی‌نصیب نماند. اولین دستگاه های عکس برداری به دستور محمدشاه از روسیه و انگلستان وارد ایران شد. در همان دوران پای عکاسان خارجی هم به ایران باز شد و زندگی، پوشش و روابط اجتماعی مردم و حتی تفریحات آن‌ها در قاب دوربین آن‌ها به ثبت رسید.
عکسی که نادار از ناصرالدین شاه گرفت
با این همه در دوران ناصرالدین شاه بود که هنر عکاسی شکوفا شد. شاه قاجار عکاس باشی مخصوص داشت که از سفرها و مراسم هایش عکس می‌گرفت. ناصرالدین شاه شیفته عکاسی بود. خودش دوربین برمی‌داشت و از خانواده و اطرافیانش عکس می‌گرفت. در حیاط کاخ گلستان، تالار آینه و پله های تخت طاووس می ایستاد و عکاس ها از او عکس می گرفتند. یک بار هم جلوی دوربین نادار فرانسوی، عکاس معروف پرتره، نشست و یکی از معروف‌ترین پرتره‌هایش به ثبت رسید.
چرا روز عکاس نداریم؟
ایران هم عکاسانی داشته است که در دنیا شناخته شده‌اند و سال‌های بسیاری از عمر خود را در راه ثبت حقیقت گذرانده‌اند. برخی از آن‌ها با حضور در مسابقات مهم عکاسی، جایزه‌های معتبر گرفته‌اند و دنیا را با قاب‌هایشان به تحسین واداشته‌اند.
عکسی از کاوه گلستان در روزهای انقلاب
کاوه گلستان می‌گفت:«من می‌خواهم صحنه‌هایی را به تو نشان دهم که مثل سیلی به صورتت بخورد و امنیت تو را خدشه‌دار کند و به خطر بیندازد. می‌توانی نگاه نکنی، می‌توانی خاموش کنی، می‌توانی هویت خود را پنهان کنی، مثل قاتل‌ها، اما نمی‌توانی جلوی حقیقت را بگیری، هیچ کس نمی‌تواند.»
عکسی از کاظم اخوان، عکاس ربوده شده ایرانی
او بعد از ثبت هزاران فریم عکس از انقلاب و جنگ و خلق مجموعه‌های «شهر نو»، «کارگران» و «مجنون» وقتی برای انجام مأموریت تصویربرداری در خط مقدم جنگ به ۱۳۰ کیلومتری کرکوک در منطقه سلیمانیه رفته بود، بر اثر انفجار مین کشته شد.
آذر ماه 1384 بود که حسن قریب، علیرضا برادران، سید مهدی میرافضلی، محمد کربلایی‌احمد و رسول کاظم‌نژاد در سقوط هواپیمای C-130 از دنیا رفتند. کاظم اخوان عکاس ایرانی هم تابستان 1361 همراه دیپلمات‌ها در لبنان ربوده شد.
هنوز هم عکاسان زیادی هستند که تاریخ را در قاب دوربین‌هایشان ثبت می‌کنند، اما هنوز هم در ایران روز عکاس نداریم.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: isna.ir