بخور نخورهای عید

ایام عید که فرامی‌رسد روزها به دید و بازدید می‌گذرد. همه لباس‌های نو و تمیز به تن می‌کنند و راهی منزل دوستان و آشنایان می‌شوند. در گذشته بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها عیدی و تخم‌مرغ رنگی می‌دادند و عموما شیرینی و تنقلاتی مانند کشمش، مویز و نقل به مهمان‌ها تعارف می‌کردند....

خانم‌ها اکثرا می‌گویند که در رژیم هستند و باید مراقب تناسب‌اندامشان باشند. خیلی‌ها هم از بالا رفتن قند و چربی‌خونشان می‌ترسند اما در مقابل میزبانی که مرتب تعارف می‌کند چه می‌توان کرد؟ در گفت‌وگویی با دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی در مورد تفاوت پذیرایی و درست و غلط بودن عادت‌های رایج در این ایام پرسیدیم.

سلامت: در مورد آیین پذیرایی در عید بفرمایید و اینکه آیا تفاوتی با گذشته دارد یا نه؟

در قدیم محله‌ها کوچک‌تر بود و افراد نزدیک‌ هم زندگی می‌کردند. هنگام دید و بازدید عید وقتی خانه یک نفر می‌رفتند جمع می‌شدند و از همان‌جا به خانه دیگری می‌رفتند اما امروزه نوع دید‌و‌بازدیدها تغییر کرده است. افراد روز معینی را مشخص می‌کنند و در خانه می‌مانند تا مهمان‌ها برسند. برخی از دید و بازدیدها هم به صورت رستورانی درآمده است.

یعنی میزبان یک روز تعطیل همه را به رستوران دعوت می‌کند. در گذشته پذیرایی ناهار و شام در ایام نوروز جایگاهی نداشته اما امروز به دلیل کوچک‌ترشدن خانه‌ها و جوابگونبودن فضای خانه برای مهمان زیاد، این عادت مرسوم شده است. تفاوت عمده دیگر در میزان سفرهاست. در گذشته سفرهای نوروزی به حدی که امروزه دیده می‌شود، نبود و بسیاری افراد در حال‌حاضر در طول نوروز در سفر هستند بنابراین دید و بازدید به بعد از عید موکول می‌شود اما در مورد نحوه پذیرایی باید گفت در ‌حال ‌حاضر عادت‌های پذیرایی، تفاوت چندانی با گذشته ندارد.

از قدیم‌الایام ایرانی‌ها از مهمان خود با چای، شیرینی و میوه پذیرایی می‌کرده‌اند و هنوز هم همین‌طور است. البته شیرینی‌ها قبلا بیشتر سنتی و شامل پشمک، باقلوا، قطاب و... بود. سایز شیرینی‌ها هم کوچک‌تر از اندازه شیرینی‌های امروزی بود. انواع نان نخودچی، شیرینی‌های گردویی، نان‌های برنجی، شیرنی‌های زنجبیلی و... تعارف می‌شد که مهمان حتی اگر چند شیرینی می‌خورد، حجم بالایی از این نوع خوراکی را دریافت نمی‌کرد. امروزه برخلاف گذشته شیرینی‌های بزرگ تعارف می‌شود که کار نادرستی است. درواقع، مصرف چند شیرینی بزرگ در منازل مختلف باعث افزایش کالری مصرفی و اضافه وزن می‌شود.

سلامت: توصیه می‌کنید در ایام عید از چه نوع شیرینی‌هایی برای پذیرایی استفاده کنیم؟

شیرینی‌های سنتی یا شیرینی‌های کوچک و خشک بهترین انتخاب هستند. برخی از افراد شیرینی‌های تر می‌خرند که ماندگاری زیادی ندارد. جای این شیرینی‌ها یخچال است. در ایام نوروز گاهی شیرینی صبح تا شب یا در اثر غفلت شبانه‌روز بیرون از یخچال قرار می‌گیرد که اگر ماندگاری پایینی داشته باشد، فاسد خواهد شد.

سلامت: میوه‌های مرسومی‌ که تعارف می‌شود موز، سیب، پرتقال، نارنگی، کیوی و خیار است! اگر این بشقاب میوه جلویمان بود ارجحیت با کدام میوه است؟

سیب و پرتقال و البته خیار که جزو صیفی‌جات است ولی در ایران در سبد میوه قرار می‌گیرد که البته انتخاب خوبی است.

سلامت: در مورد دلیل انتخابتان بفرمایید.

از میان میوه‌ها توصیه می‌شود بیشتر میوه‌هایی را مصرف کنید که ویتامین آنها در کبد ذخیره می‌شود. ویتامین A از ویتامین‌هایی است که در کبد ذخیره می‌شود و تا چند ماه نیاز فرد را برطرف می‌کند. پیش‌ساز این ویتامین در سیب و پرتقال وجود دارد. مزیت خیار هم کم‌کالری بودن آن است و خوبی آن این است که می‌توانید در هر منزلی که برای عیددیدنی می‌روید، مصرف کنید تا هم پذیرایی شده باشید و هم کالری بالایی دریافت نکرده باشید. بنابراین اگر محدودیت مصرف میوه دارید یعنی یا وزنتان زیاد است یا قندخونتان بالاست و بیش از 4-3 عدد میوه در روز نمی‌توانید بخورید، در یکی، دو مهمانی با خیار از خودتان پذیرایی کنید.

سلامت: موز را توصیه نمی‌کنید؟

یک موز 2 سهم میوه است و خواص زیادی ندارد. به نسبت سایر میوه‌ها ویتامین A و C موز کمتر است و در عوض قند بالایی دارد و بیشتر سیرکننده است. اگر فردی طعم موز را می‌پسندد مصرف آن ایرادی ندارد اما به هر حال کالری بالایی دارد.

سلامت: تهیه چه آجیلی را توصیه می‌کنید؟

تخمه‌کدوی ریز، زیرا زمان زیادی طول می‌کشد تا فرد نیم سیر از آن را بشکند. خوبی این دانه‌ها این است که فرد هم پذیرایی می‌شود هم کالری کمتری دریافت می‌کند. مسلما بادام، پسته، فندق، بادام‌زمینی و... راحت‌تر خورده می‌شوند و میزان مصرف در همان زمان بیشتر است.

سلامت: اما کمتر میزبانی جلوی مهمانش تخمه می‌گذارد. بین مغز‌ها کدام را انتخاب کنیم؟

در درجه اول گردو چون سرشار از اسیدچرب امگا3 است. البته معمولا در آجیل نوروزی گردو استفاده نمی‌شود. بقیه مغزها نیز حاوی اسیدهای چرب هستند و می‌توان به تعادل آنها را مصرف کرد.

سلامت: خوردن آجیل عادت خوبی است؟

به اندازه بله! خوبی آجیل این است که بعد از مصرف افراد میلی به خوردن غذا ندارند و کمتر برنج می‌خورند. 30 عدد پسته 120 کالری دارد، سیرکننده و شبیه یک وعده غذایی است. بنابراین اگر با خوردن آجیل بشقاب غذای شما کوچک‌تر شود، عادت خوبی است.

سلامت: یکی از اقلام پذیرایی میوه‌های خشک است. آیا می‌توان آنها را به جای میوه مصرف کرد؟

میوه‌هایی که درسته خشک می‌شوند را بله اما میوه‌های ورقه شده را خیر! میوه‌هایی که درسته خشک می‌شوند تا حدود زیادی خواصشان حفظ می‌شود اما میوه‌هایی که به شکل ورقه خشک می‌شوند، ویتامین زیادی ندارند. از این میوه‌ها به جای چیپس و پفک می‌توان استفاده کرد. آلو، برگه‌ها، توت، انجیر و... بهترین میوه‌های خشک هستند.

سلامت: در مورد انواع شکلات هم بفرمایید. از کدام نوع و چقدر مصرف کنیم؟

مصرف روزی 10 گرم شکلات یا دو حبه به دلیل داشتن ترکیب‌های پلی‌فنول توصیه می‌شود. قطعا از میان شکلات‌ها، انواع مغزدارشان بهترین است.

سلامت: آیا این باور درست است که شکلات تلخ کالری پایین‌تری دارد؟

نه برخلاف این باور میزان کالری شکلات تلخ با شیری یا قنددار یکی است و رژیمی ‌محسوب نمی‌شود.

سلامت: از میان نوشیدنی‌ها هنوز هم چای بهترین است؟

بله. چای نوشیدنی مرسوم پذیرایی در عید است. چای ترکیب‌های تئین و کافئین و آنتی‌اکسیدان‌های بسیار خوبی دارد و بهترین نوشیدنی برای پذیرایی است. البته از دیدگاه تغذیه، آب‌خوردن بهتر از چای است چون مجبور نیستید همراه آن خوراکی شیرینی بخورید.

سلامت: بهترین زمان برای عیددیدنی رفتن چه زمانی است؟